Eskualdeak gabezia batzuk baditu, eta nagusiki bi dira: Lehena, enpresen tamaina oso txikia dela. Bataz beste, 10 langile azpikoak dira enpresa gehienak. Eta, bigarrena, etorkizunari aurrea hartzeko duten zailtasuna. Digitalizaziorik ez da apenas eman. Eta bi aldagai horiez gain, eskualdeko enpresetan ez dago berezko produktu propiorik eta kanpoko enpresa handien baitan daude. Horrek dependentzia egoera handia eragiten die.
Udaberrian pandemia hasi zenetik, eskualdeko ekonomiak jaso duen kolpea handia izan da. Eta horrek eragin zuzena izan du langilegoarengan.
Langabezia
Azken bost urteetako daturik txarrena eskaintzen du, eta iazko datuekin alderatuta 809 afiliatu gutxiago daude Gizarte Segurantzan alta emanda. Urte batetik bestera langabezia 2,23 puntu igo da. Une honetan eskualdean langabezia %10,2an aurkitzen da. Datuak aletzen hasita, zerbitzuetan 525 langabetu gehiago dago, eta industrian 104 gehiago.
ERTEak
Aldi baterako erregulazio espedientean murgildu diren langileen kopurua ikusita, oso ondorio kezkagarriak atera daitezke. Kopurua oso handia da, ia 8.000 lagun egon dira egoera horretan. Enpresa txikiak izanik, menpeko industria izanik eta zerbitzuetan ostalaritzak eta merkataritzak pisu handia izanik, hobeto ulertzen da datu handi hori. Izan ere, pandemia ondoen saihestu duten sektoreak energiarekin, informazioaren eta komunikazioaren teknologikoekin, telekomunikazioekin edo informatikarekin loturikoak dira. Eta horien pisua gure eskualdeko ekonomian oso oso apala da. Ekonomia gurean enpresa txikiak eta gertuko zerbitzua eskaintzen duten ekimenak dira. Pandemian gehien sufritzen duten sektoreak, alegia.
ERTE-en bilakaera hori oso tentuz jarraitu beharrekoa da, behin behineko neurriak direlako. Estatu mailan hartutako neurria da, gizartea babesteko hartu dena, eta pandemia egoera luzatzen eta zailtzen bada ikusi beharko da estatuak zenbaterainoko aukera izango duen ERTE kopuru handi horri eusteko. Txarrenean jarrita, ekonomia geldialdian sartuz gero, ERTE egoeran dauden langile asko langabeziara joan daitezke. Hori gertatuko baliz, aurrikuspen batzuren arabera, langabezia-tasa 3 edo 4 puntu igoko litzateke. Hazkunde horrek larritasun egoera handitu besterik ez du egingo. Zer gerta ere, etorkizunak bide eraldatzailea marraztu behar du. Kontua ez baita lehengora itzultzea. Eskualdeko enpresen sarea ikusita, enpresa horiek guztiak etorkizunera begira jarri behar dira. Berraktibazio planetan aditu direnek lehentasunak ezarri dituzte: Merkaturatzeko egokitzapen planak, berrikuntza eta digitalizaziorako erramintak, iraunkortasunerako inbertsio neurriak, trantsizio energetikoa ahalbidetzeko laguntzak...
Zerbitzuak eta industria eskualdean nagusi dira
Andoain eta Urnieta Beterri-Buruntza eskualdean kokatzen dira, eta Gipuzkoako eskualde gehienetan bezalaxe, zerbitzuak eta industria atalek dute pisu gehien. Zerbitzuetan, egoera zailean dira ostalariak eta merkatariak. Ostalarientzat kolpe handia izan da mugikortasunari lotutako murrizketak ezartzea. Eskualdean ostalaritzako 1.332 lagun egon ziren ERTEan. Merkatarien kasuan egoera ez da asko aldatzen, baina badira zehaztu beharreko ñabardurak. Izan ere oinarrizko elikagaiei loturiko merkatalguneentzat egoera ez da hain larria izan. Oso larria izan da, aldiz, pandemia garaian funtsezkotzat hartu ez ziren gainerako merkatarientzat. Martxotik hona 1.124 pertsona izan dira ERTE egoeran.
Industrian arreta ipiniz gero, jarduera nagusia metalurgiari, metalari eta plastikozko produktugintzari lotuta dago. Pandemiaren hasierak eragin handia izan zuen industriaren gehiengoan, eta udaberrian %32ko jaitsiera izan zuten ekoizpenean. Jaitsiera horrek eragin zuzena izan zuen langileengan. 1.832 lagun aldi baterako erregulazio egoeran murgildu ziren, ERTE modura ezagutzen den egoeran. Sektoreak, oro har, egiturazko gabeziak ditu. Tamainaz txikiak dira –bataz beste, 10 langile azpikoa–, kanpo esportazioen menpe daude eta enpresa handiagoen hornitzaile nagusi dira.
Ezberdin egiten dituen aldagaiak
Eskualdeak baditu gainerako eskualdeekin alderatuta ezberdin egiten dituen aldagaiak. Sagardogintza, esaterako. Ostalaritzan eta turismoan eragina du, eta pandemian egoera aldarazteko saiakera itzela egin dute.
Bada beste bereizgarria eskualdean, hori kultur eta sormen industriari lotuta. Kultura eta aisialdiari lotutako enpresa asko dago, gehien-gehienak Martin Ugalde Kultur Parkearen inguruan bilduta. Bereizgarri hori interesgarria izan daiteke egoera orekatu batean. Zoritxarrez, kultur industria oso lotuta dago jendaurreko ekitaldietara. Eta hori, bistan da, ia ezinezkoa da egitea. Enpresa txikiak dira, horietako asko autonomoak, eta sektore horrek nozitu du gehien pandemia garaia. Bataz beste, sektorean %50 eta %75 artean jaitsi da fakturazioa.
* Grafikoetako datuak Beterri-Buruntzako Udalak garapen agentziak eskaini ditu.