Zazpi eskulturetara hurbiltzearekin batera, polita izan daiteke herri horietan bisita luzatzea, Oria ibaiertzetan pasealeku txukunak egokitu baitituzte guztietan ere. Oria ibaiak Aizkorriko San Adrian inguruan (660 metro) du sorburua; bertaratzen diren Latsaen eta Otzaurte errekak batzean sortzen da Oria, hain zuzen. Hortik aurrera, 80 kilometroko ibilbidea egin ostean, Oriora iritsita Kantauri itsasoan isurtzen ditu urak.
Gipuzkoako ibairik luzeena eta emaririk handiena duena da Oria. Bidean, honako herri eta auzoak zeharkatzen ditu: Zegama, Segura, Idiazabal, Ormaiztegi, Beasain, Ordizia, Itsasondo, Legorreta, Ikaztegieta, Alegia, Tolosa, Irura, Amasa-Villabona, Andoain, Lasarte-Oria, Usurbil, Aginaga eta Orio. Besteak beste, Agauntza, Amezketa, Araxes, Zelai, Asteasu eta Leitzaran ibaien emaria jasotzen du bidean.
Olazabalek zazpi eskulturak 2005-2006an epean jarri zituen herriz herri. Aldi berean, herri bakoitzean bere artelanez osatutako erakusketak antolatu zituen. Bertara tailer ibiltaria eraman zuen, eskulturaren langintzaren inguruko erakustaldi didaktikoak eginez; ikusleekin harreman zuzena lortu zuen era horretan. Hain zuzen, Andoainen 2005eko irailean zehar eduki zuen ikusgai erakusketa, eta besteak beste, ikastetxeetako ikasleei sortze-prozesuaren inguruko xehetasunak azaldu zizkien.
Zazpi artelanak interpretatzen
Itziar Gutierrez arte historian aditu den andoaindarrak bertako lau eskulturgileen (Gotzon Etxeberria, Pello Irazu, Joxe Ramon Amondarain eta Iñaki Olazabal) lanen inguruan Artea Andoainen: artista garaikideen obra eta bizitza ikerlana argitaratu zuen Leyzaur 13 aldizkarian, 2014an. Olazabali eskainitako atalean zera dio haren obraren zati handi bat hizpide hartuta: “(…) eskultura idulkitik jaitsita, naturarako edozein espazioetara egokitzen da. Izan ere, artearen, naturaren eta bizitzaren arteko lotura hautsiezina den kate garrantzitsua izatera iritsi da artistarentzat”.
Gutierrezek, Oriaren inguruko zazpi eskulturen inguruko ibilbide deskriptiboa eta interpretatiboa egiten du Leyçaur aldizkarian, eta horretarako, Olazabalek prentsan egindako adierazpenak, Gipuzkoako Aldundiak argitaratu zuen Iñaki Olazabal liburuan zenbaitek (Ismael Manterola, Bernardo Atxaga eta Fernando Golvano) idatzitako artikuluak edo eta bere gogoetak hartzen ditu aintzat. Honako azalpena ematen du Oria ibaian zehar kokatzen diren zazpi eskulturen inguruan (366-367. or.):
“Zegama kontsideratu ahal genuke ibilbide honen abiapuntua; Oria ibaiaren iturburuaren sorleku izanagatik. Horregatik, Olazabalek iturri baten formara jo zuen metaforikoki herri horretan kokatu zuen lanean. Eskultura, berriz, herriko udaletxeko arkupeetan taxutu zuen. Hurrengo urratsa Ordizian aurkitzen da, atari edota atalasearen ideia agerian uzten duen piezarekin, non guk geuk har genezake ibaiaren rola. Barrena kultur etxearen sarreran egindako lana izan zen, erakusketa aretoan bere lanaren lagin bat aurkeztu zen bitartean. Ordiziatik Ikaztegietara; eliz atarian egindako obra izango dugu ondorengoa. Bolumen handiagokoa da hau, eta Ismael Manterolak erraldoi baten itxura duen izaki antropomorfo bat iradokitzen digu, aldiz, Golvanok paisaiarekin bat egiten duen dolmen garaikidea. Dena dela, adierazgarria da bi bolumenen elkarketa; batetik, azpiko irekiune txikiko ateri modukoa, eta bestetik, pieza koroatzen duen buru formako egitura zirkularra.
Ostean, Tolosakoa dator, Ikaztegietakoarekin harreman formala gordetzen duena. Honek, aldiz, desberdintasun bat du: sarez estalitako begi edo leiho zelataria, hain zuzen. Oteizaren 'Atauts' eskulturari begira, irudi itxi eta oihartzun antropomorfoa gordetzen duen pieza aurkezten digu. Hala, hiriko atea zaintzen duen izakia gogoratu ahal digun pertsonai mitologikoa edota galdutako kapitaltasuna aldarrikatu nahiko lukeen itsasargia iradoki dakiguke obra honek. Tolosako Aranburu jauregiaren ataurrean burutu zuen andoaindarrak lan hau, baita barneko aretoan bere obra ikusgai eduki ere. Bere jaioterriarentzat, Andoainentzat, erreserbatzen du Olazabalek piezarik interesgarriena. Olazabalek, sorlekuari etxearen irudia eskaintzen dio.
Abstrakzio prozesu baten ostean, eskultura honek arkitekturaren oinarrizko printzipio sinpleenak erabiltzen dituela ohar gaitezke, non, bi elementu bertikalen eta horizontal baten elkarketatik sortutako egitura darabilen. Pieza ate moduko bi errektangulu handi lauek eta sabai modura ulertu ahal den kubo formako egitura batek osatzen dute. Aurre-historiako dolmen itxurarekin, eskultura honek Oria ibaiari ateak irekitzen dizkio bertatik igaro dadin. Zinez, pieza honetan, Olazabalek, aterpearen, babeslekuaren, eta batez ere, etxearen ideia jorratzen du. Bestalde, bere kokapena aintzat hartuta, Txistoki pasealekuaren erdibidean, ohartuko ginateke Leitzaran eta Oria ibaien arteko elkarketa seinalatzen duela; bien sinbiosia eskulturan islatzen delarik, bateratutako ibilbide bakarreko irekiunearekin. Gainera, ibaiaz bestalde Santa Krutzeko morruan kokatzen den Xabier Lakaren 'Zehar' eskulturari begira dago, bere maisua izandakoaren obrarekin mintzatuz. Artelan honen burutze lanak Bastero Kulturgunean egin zituen, barnean hasi eta kanpoaldean amaitutako pieza izanik. Bitartean, gainera, bere lana erakusketa aretoan izan zen ikusgai.
Hurrengo urratsak Zubietara eramaten gaitu. Herriaren izenari keinua eginez, Olazabalek bi irekiuneko zubi forma aurkezten du; bi udalerrien, Donostiaren eta Usurbilen artean banatutako auzoari erreferentzia eginaz. Zubietako frontoiaren atzealdean kokatua, formalki pilotalekuaren paretarekin jolasten du; eskulturaren goiko aldea nabarmenduz, zubiko hanken aurrean. Bidai eskultorikoaren amaierak Orion behar zuen derrigor; Oria ibaia itsasoratzen den lekuan, hain zuzen ere. Zegaman aurkeztutako lehendabiziko pieza hura gogora ekartzen digu honetan, baina, etzana egon beharrean zutik ageri da, eta hutsa izan beharrean obra betea da. Gainera, itsasora begira ageri da zelatari, aski ezagunak diren begi edo leiho saretuez hornitua. Hartara, etengabea den Oria ibaiaren ibilbidearen helmuga, amaiera, markatzen du pieza honek…”.
Zazpi obrak, irudietan
