Ahoztar Zelaieta kazetari eta idazle bilbotarra da. Azken urteetan, zenbait liburu idatzi ditu, batez ere, politika eta ustelkeria gaien gainean. Ekainaren 3an Bastero Kulturgunean idatzi berri duen liburua aurkeztuko du, Zaldibar. Zona Cero izena duena. Bertan, Zaldibarko auziaren gainean egindako ikerketa oinarritzat hartuta iritzi publikoan eragin nahi du, honek sortutako kalteak eta ustelkeria azaleratuz.
Jada hainbat liburu idatzi dituzu kasu askoren gainean, zergatik murgildu zara oraingoan Zaldibarko kasuan?
Arrazoi ezberdinengatik murgildu naiz Zaldibarko kasuan. Batetik, Zaldibar ez da arrotza niretzat, mallabiarren semea bainaiz. Inguruko herriak eta guneak aspalditik ezagutzen ditut. Beste alde batetik, banekien kazetariek ekarpenak egingo zituztela auzi hura ikertzean, eta horrela gertatu da. Kazetariek egindako ekarpenak, administrazioak baino azkarrago argitaratu dira, maiz. Gauzak horrela, auziari buruz kazetari gisa nire ekarpena egin behar nuela pentsatu nuen. Beste kazetari batzuekin informazioa jaso eta partekatzen aritu naiz.
Zailtasunak eduki dituzu liburua idazteko prozesuan?
Ez da erraza izan, zeren eta Txalaparte argitaletxeak liburua nobelatzeko agindua eman zidan. Hortaz, lan handia eduki dut. Informazio asko zegoen gaiaren gainean, alde batetik oso teknikoa baita, eta, hori nobelatzea kosta egin zait. Hala ere, gertakariari buruzko informazio mordoa nuen, iturri asko nituen, eta horrek lana apur bat erraztu zidan. Iturriekin eta dokumentazio egokiarekin seguruago egiten dut lana.
Hilabeteetan zer esan handia eman duen kasua da Zaldibarkoa. Zeure liburuak gizartean kontzientzia pizteko balioko du?
Nire ustez gizartean auziarekiko kontzientzia badago, eta ez Zaldibarren bakarrik; inguruan plataforma bat sortu da, non, eskualdeko hainbat herrietan ari den lanean, horien artean, Markinan eta Zallan. Izan ere, hildako langileak bi herri horietan bizi ziren. Nolabaiteko sinergia bat sortu da Zaldibar Argitu plataformarekin.
Arestian aipatu dut, kazetariek iritzi publikoari informazio ugari helarazi diotela, oinarri bat edukitzeko zabortegian gertatutakoaren gainean. Gehitu beharra dago, agente sozial batzuk kontzientzia mugiarazten egon direla; alderdi politikoak ere lan horretan aritu dira, ezberdinak eta ideologikoki kontrajarriak direnak. Mugimendu ekologistek ere zeresana eman dute. Zera esan nahi dut, ezbehar mediatikoak arlo eta talde askotan izan duela eragina.
Nire liburuak iritzi publikoari ekarpena egiten dio, hitz egin eta argudiatzerakoan irizpide gehiago izan ditzan.
Langileen familiekin kontaktua mantendu duzu?
Ez dut publiko egingo eurekin kontaktua egon den ala ez. Gainera, beraien dolua errespetatu nahi izan dut memento oro. Gehitu nahi dut, beraiek jendaurreko hainbat adierazpen egin dituztela auziari buruz eta nik aitortza horiek liburuan bildu ditudala. Gainera, nobelaren protagonistak behin eta berriro adierazten du langileekiko eta euren familiarekiko enpatia.
Liburuak auzian jar dezake Jaurlaritzaren gestioa?
Liburuan EAJren gestioak Zaldibarko gertakarian zer ikusi izan duen agertzen da eta, oro har, hondakinen kudeaketaren gainean zein politika jarraitu dituen. Idatzian Zaldibarko gertakariaz gain, azken urteetan EAJk, PSEk eta Eusko Jaurlaritzak hondakinen gaiaren gainean zein politika erabili dituzten aipatzen da. Hainbat datu mahaigaineratzen ditut: alde batetik, arau subsidiario batzuk aldatu ziren Zaldibarko Udalean, Zabortegiaren proiektua egikaritzeko. Bertan, EAJko alkateak eta Udaletxeko arkitektoa izandakoak zerikusia handia dute gaiarekin. Beste alde batetik, EAJk, PSEk eta Eusko Jaurlaritzak ere, politika zehatzak eraman dituzte, zeinak, akordioak eta dekretuak egiten aritu ziren hondakinak kuadeatzen dituzten enpresa pribatuen alde. Are gehiago, industria arriskutsuak kontrolatu behar zituzten zerbitzu publiko horiek pribatizatu egin zituzten, eta enpresa pribatu batzuei eman zizkieten esleipenak. Enpresa hauetako kide asko politikan ibilitakoak dira; ate birakarien bitartez sartu dira edo hauek sortu dituzte aipatutako enpresak.
Zaldibarko larrialdiaren kasuan, zerbitzu publiko bat egin da, kontratu batzuk burutu dira. Adjudikatzaileen artean politikarientzako ate birakari oso erakargarriak dituzten enpresa asko daude. Liburuan egoera honi buruzko deskribapena egin dut.
Antzerako kasuak errepika daitezkeela uste duzu gestio kaskarrak direla eta?
Kontuan eduki Eusko Jaurlaritzak egindako sailkapenaren arabera, Zaldibarko zabortegia Euskadiko bigarren hoberena zela, beraz, pentsatu txarrenak zein egoeratan egongo diren. Egia da, Zaldibarko krisiak ezinegon handia sortu du zabortegien gainean. Eztabaidak ugariak izan dira. Euskaditik kanpo ere zabortegian sortutako hondamendiaren inguruan kontzientzia piztu da. Esaterako, Huelva, Madril edo Valentziako elkarteek gune hauetako kontrolak zorrotzagoak izan behar dutela aitortu dute. Beldurra nabaria da.
Zer lortu nahi duzu Andoainen Basteron ekainaren 3an egingo duzun liburuaren aurkezpenarekin?
Liburua aurkeztearen helburua herritarrengana gerturatzea da. Liburu dendetan salduko dira eta argitaletxeek euren lana egingo dute. Nire ustez publikoarentzako erakargarriagoa da egilearekin kontaktua edukitzea, izan ere, aurkezpenetan galdera zuzenak egin diezazkoke liburua idatzi duenari. Beti bezala, herriz herri arituko naiz aurkezpenak egiten eta jendearekin zuzeneko kontaktua edukitzen.
Zein ondorio atera duzu liburua idatzi eta argitaratu ostean?
Idazterakoan planteamendu ezberdinak egin nituen, ez soilik Zaldibarko auziari lotuta, baita hondakinen kudeaketari buruz ere. Liburua argitaratu ondoren ohartu naiz kazetarion arteko elkarte bat beharrezkoa dela horrelako kasuak elkarlanean ikertzeko. Idatzian aipatu dut kazetariek eta hedabideek lan handia egin dutela iritzi publikoaren eta informazio jasotzeko eskubidearen alde. Esan bezala, beharrezkoa ikusten dut kazetarien elkarlana sustatzeko nolabaiteko talde edo elkarte bat.
Etorkizunari begira proiekturen bat daukazu buruan?
Bai, kakots artean proiektu bat daukadala esan nezake. Buruari bueltak ematen ari naiz eta nahiko informazio bildu dut egoitzen gainean. Oraindik plan proposamen bilduma bat egin behar dut sindikatuei, langileei eta egoitzetan dauden pertsonen senitartekoei begira.
Zaldibarko kasuarekiko zein iritzi orokor duzu?
Askotan esan izan dut nire iritzia ekarpen eskasa dela. Egin dezakedan ekarpen handiena ikertzea, datuak biltzea eta informazio hori mahaigaineratzea da. Honela, herritarrek gaiari buruzko iritzi propioa eduki dezakete. Iritzi horretan ikusiko da lana ondo edo gaizki egin dudan.
Egia da ere, liburuan iritzi batzuk jasotzen ditudala; adibidez, hildako langileen senideek, alderdi politikoek eta zenbait elkartek adierazitakoa. Europar Batasuneko ordezkariek ere gaiaren gainean adierazpenak egin dituzte. Horretaz gain, kultur arloko jendeak ere ekarpenak egin ditu, hala nola Bernardo Atxagak edota Izaro Andres abeslariak. Gauzak horrela, iritzi hauek nireak baino garrantzitsuagoak zirela iruditu zitzaidan.