Liburua horrela aurkeztu du argitaletxeak: “Nonbait badabil poeta, oroimenaren basoan dabil orriotan. Betiereko forma hartu duten hitzen bideetan doa aurrera, izuaren zimurrak, gauaren atzaparrak, argi orbanak, lurrazpiko gelak eta harrizko etzalekuak zeharkatuz igaroaldian. Gerra garaiko kontuak eta ondoko urteetako behe-laino beltza datoz Ińaki Irazuren bigarren poema liburuan, inoiz utzi gabeko lekuetara eta inoiz agurtu gabeko jende batengana itzulera bat”.
Poesien artean bada,
HANKA BAT LURREAN
I
Gure aitonak
hanka bat lurrean
egiten zuen lo,
beraren bila
etortzen baziren
atzeko leihotik
hanka egiteko
Espainiako 36ko
gerrate garaian
egun batean
guardia zibilek
eraman eta
jipoitu zutenetik
sozialista izateagatik
bere bi anaia eta
herriko beste
batzuekin batera,
kamioi batean
igoarazita,
bazter batera
eraman ostean.
Amonak izainak
jarri zizkion,
zituen ubeldurak
onera ekartzeko:
larrutik ikasia,
ez zuen bizitza
osoan ahaztuko:
beltzune ezainak
ezereztu arren,
oroimenean luzaro
iraun baitzioten:
beldurraren gaitza
hezurretaraino
sartua zuen.
II
Urteen buruan, jada
gerrate ostean,
gure aitona
abere azoka
egiten ari zen
beste herri batera
joana zelarik
eraman zituzten
guardia zibilen
kapitain huraxe hantxe
ikusi zuenean,
hotzikara batek
zeharkatu zuen
jipoia gogoratzean:
aitona ikustean,
zuzen-zuzenean
kapitainak beragana
jo zuen bertatik,
haren aurrean
azalpen bat
eman beharrean:
“Gaur, hilda daudenez
eta niretzako
arriskurik ez dagoenez,
esango dizut zeinek
agindu zuen
egun hartan
zuek jipoitzea.
Pazifiko alkateak
eta Obdulio apaizak.
Nigana etorri ziren
zuon izenak
ageri ziren
zerrenda batekin:
denak hiltzeko
esan zidaten.
Baina nik
ez nuen nahi izan
errugabeen odolez
eskuak zikindu,
eta esan nien
ezin nuela inor hil
halako arrazoiagatik”
(“balio duen gizona
ezetz esaten dakiena”,
diote zaharrek.
Eta Amurrion, berriz,
“más vale
un día colorado
que ciento morado”).
Ordainetan, ordea,
astindu hura
jokatu beharra
izan zuela
ezinbestean,
bi haien egarria
berdinduko bazuen.
“Jipoitu baino
ez zintuztedala egingo
esan nien”.
Eta azalpena
eman ondoren
urrundu zen
beragandik gizon hura.
III
Gure amonak
zaku oihalekin
egiten zizkien
arropak umeei,
ez baitzuten
jantzi berriak
erosteko dirurik.
Txitxirio batzuk
kixkaltzen zituen
zartagin batean,
haien hautsa
urari botaz,
halaxe, kafearen
itxura emateko
(igandea zenean
izan ezean: orduan bai,
bitxiak ziren
ale beltzekin
egindako kafearen
usain gozora
bilduko ziren).
Ezkondu zenean
ez zuen argazkirik
atera nahi izan
egongelako
paretan jartzeko,
plakoak jota
omen zegoelako:
sasoi hobeak
heltzen zirenean,
bi masail haiei
guritu on bat
ematen zienean,
argazkia atera
eta jarriko zuela.
Baina berari
ez zioten ilea
arras moztu,
kamioi batean
gora igota
herrian zehar
lotsan erabili
bere lagunekin
egin zuten bezala,
errizino olioa
edanarazi ondoren:
eta horrekin
gaitza erdira
zukeen ekarri.
IV
Aitak barreka
kondatzen zigun
nola txikitan
lurrera botatako
zigarro mutturrak
biltzen zituen
bere anaiarekin.
Tabako hondakin
ale haiekin
zigarroak egin
eta gero herrian
saltzen zituela,
txanpon batzuk
ateratzearren.
Baina Eibarren
fabrika batean
hasi zenetik,
ez zuen gehiago
Salamancako
bere herrira
bueltatu nahi izan.
“Pobrezia… kuxidade ederra!”,
esaten zuen
aipatzen genionean,
isil unean
lotzen zelarik,
bihotza eta
buruaren jabe:
bere butakan
sendo jarria,
albo banatan
besoak bermaturik,
bere barrua
elikatzen zuen
egia horrek
ezingo balio bezala
jadanik ekin
bere gorriarekin,
oroimenaren
bidean jarrita
berari zuzen
begiratu arren:
mendian barrena
bidez gabiltzala,
guri heltzeko
ahalik gabe
aditzen dugun
zakur zaharraren
zaunka urruna.