Herrirako Hiri Antolamenduko Plan Orokorra aztertu eta onartzerakoan, legegintzaldi desberdinetan lan egin duten korporazio guztiek bat egin dute N-1etik eta A-15arekiko lotunetik eratorritako arazoen diagnostikoan.
Korporazio horiek ere bat egin dute konponbiderik egokiena trafikoa kanpora ateratzea izan dela esatean, hau da, saihesbidea. Gainera, saihesbidea kanpora ateratzeko proiektuak izapide guztiak gainditu zituen, eta bere garaian hiru administrazioek onartu zuten: Andoaingo Udalak, Gipuzkoako Foru Aldundiak eta Eusko Jaurlaritzak.
Gaur egun, indarrean jarraitzen du gure hiri-plangintzan (2011) eta Donostialdeko Lurralde Plan Sektorialean (2016).
Zer gertatu da azken bi legegintzaldi hauetan adostasun hori hausteko? Zer gertatu da saihesbideari uko egiteko azterketa eguneratu guztiek irtenbiderik onena dela aditzera ematen dutenean?
Gogora dezagun SESTRA enpresak egindako azken konparazioan baieztatzen dela kanpoko saihesbidea dela Andoaingo herriak jasaten dituen kutsadura akustiko eta atmosferikoko arazo larriei hobekien erantzuten dien irtenbidea; Estatuko errepideen instrukzioa betetzen duela bide-segurtasunari eta arintasunari dagokienez, eta, gaur ez bada horren alde egiten, etorkizun hurbilean gauzatu egin beharko dela, LAZOA soluzioak ez baitie erantzuten eragin handiko errepideen sare transeuropar batek bildu behar dituen arauzko eskakizunei.
Etorkizun horren zain egongo gara partxeak onartzen eta diru publikoa xahutzen? Andoainek 35 urte baino gehiago daramatza zure udal-plangintzan saihesbideari buruz hitz egiten. Noiz arte itxarongo dugu behin betiko konponbidea?
Utziko al diogu LAZO izeneko irtenbidea ezartzen?
Herria ezjakina zelako herririk gabe erabakitzen zen garaiak igaro dira. Hori despotismoa zen. Gaur egun, ordezkaritza-sistema batean bizi gara, non gure ordezkariak aukeratzen ditugu, gure interesak defenda ditzaten.
Udaleko Osoko Bilkurara jotzen dugu zinegotziei gogorarazteko andoaindarrek emandako konfiantzaren erantzukizunarekin bete behar dituztela beren karguak, Andoaingo interesak dagokion lekuan defendatzeko.
Era berean, Batzar Nagusietarako ordezkariak aukeratu genituen, eta bi foro horietan eztabaidatu behar da N1 eta A-15 errepideen arteko loturaren konponbidea; Ez, ordea, "herriaren alde, herririk gabe" erabakitzen duten bulegoetan, zuzenean eta alegazioak egiteko eta hitz egiteko aukerarik gabe. Hori al da gure ordezkariek defendatzen duten herritarren parte-hartzea?
Andoaingo errealitate geografikoak eragin handiko errepide sare transeuroparreko zati batean jarri gaitu, eta hori ezin dugu saihestu. Eskoziatik abiatu eta Algecirasera 3.200 km eginez iristen den Europako E05 ibilbidearen parte gara. Trafiko dentsitate hori jasaten duen Gipuzkoako herri bakarra gara, 71.000 ibilgailu inguru egunero, eta horien % 20 ibilgailu astunei dagokie. Urtero, gai arriskutsuen 150.000 eta 300.000 tona arteko 3 km-ko tarte horretatik igarotzen dira.
Denok dakigu zein den zirkulazio-bolumen horretatik zuzenean datorren osasun publikoaren arazo larria: kutsadura akustiko etengabea eta zientifikoki frogatutako gaixotasunak eragiten dituzten partikula kutsatzaileak: nerbio-sistemaren alterazioa, insomnioa, asma kronikoa, minbizia, bihotzeko gaitzak...
Egunotan adituei entzun diegu egungo joerek adierazten dutela trafikoa ez dela murriztuko, kontrakoa baizik, hazi egingo dela. Handitu egingo da, garraio komertzialaren apustuak errepidekoa izaten jarraitzen duelako eta, zoritxarrez, herritarrei autoa garraiobide gisa uztea kostatzen zaiela dirudielako.
Ez gaude ñabardura teknikoen edo desadostasun administratiboen arazo baten aurrean. Osasun publikoaren eta erantzukizun politikoaren gaia da. Arazo hori ez da proiektuen arteko alde txikiagoei buruzkoa, ezta plano batek lur-erauzketak hobeto edo okerrago adierazten dituen, ezta administrazio-kontsulta bat legezkoa den edo ez ere. Arazo horrek desberdintasun alderdikoiak eta teknikoak gainditzen ditu: milaka pertsonaren osasuna eta bizi-kalitatea arriskuan jartzen dituen egoera baten aurrean alderdi politikoen gelditasuna da. Ez dago ikuspegi eta erabaki politikorik pertsonak erabaki publikoen erdigunean jartzeko.
Onartezina da diruak lehentasuna izatea osasun publikoaren gainetik, eta ekonomiaz orokorrean hitz egitea, obraren kostu handiaz, ekonomia soziala ahaztuta. Izan ere, zenbat kostatzen zaio OSAKIDETZAri ingurumen-kutsaduratik eratorritako gaixotasunak tratatzea, hala nola asma, kardiopatiak, nahasmendu kronikoak edo minbizia? Ez al da zentzuzkoagoa prebentzioan inbertitzea gaixotasunaren giza kostuak eta kostu ekonomikoak bere gain hartu beharrean? Ez al da pentsatu behar proiektu bakoitzak dakarren garapen soziokulturalean eta giza ongizatean? Inbertsio horri gizarte-ekonomia esaten zaio, tamaina horretako obretan funtsezko lekua izan beharko lukeena.
Hasierako galderara itzuliko gara: zergatik geldiarazi da Gipuzkoako Biribilgunearen ideia Andoainen? Zergatik blokeatu dira onartutako irtenbideak? Zergatik hainbeste inprobisazio eta lardaskeria 2011tik onartuta eta indarrean dagoen arazo batean?
Andoaingo Udalak irmo defendatu behar ditu bere herritarren eskubideak, bere autonomia ahultzeko eta bere eskumenak murrizteko edozein ahaleginen aurrean.
Egungo egoera ekonomikoak testuinguru egokia eskaintzen die horrelako inbertsio estrategikoei ekiteko. Herri Dirubideen Euskal Kontseiluak zerga itunduen bilketaren errekor historikoa aurreikusi du 2025 eta 2026ko ekitaldietan, bilakaera ekonomiko onak bultzatuta.
Egoera horrek inbertsio publikoko benetako konpromisoak ekar ditzake, gure udalerriko bizi-kalitatea, hiri-iraunkortasuna eta bide-segurtasuna hobetzera bideratuak. Zentzu horretan, Andoaingo Saihesbidearen garapena itzulera sozial handiko inbertsio estrategikoa da, kutsadura murriztea, mugikortasuna hobetzea eta hiri-ingurune osasungarriagoa eta seguruagoa bermatzen baitu.
2025eko uztailaren 23an, Nazioarteko Justizia Gorteak (NJG) iritzi aholku-emaile historikoa eman zuen, esanez ingurumen garbi, osasungarri eta jasangarri bat oinarrizko giza eskubidea dela eta Estatuak behartuta daudela pertsonen eta etorkizuneko belaunaldien osasuna arriskuan jartzen duten ingurumen-kalteak prebenitzera eta konpontzera.
Nazioarteko aitorpen juridiko horrek sendotu egiten du ingurumen-iraunkortasunarekin, gizarte-ongizatearekin eta gehiegizko kutsadura eta zarataren aurrean hiri-babesarekin koherenteak diren politika publikoen eskakizuna.
Ez al du informazio horrek gure errealitatearekin durundi egiten? Onargarria al da errepideetako administrazio eskuduna gure herriaren arazoari erantzuten ez dion proiektu bat idazten aritzea? Andoaingo Airearen Kalitatea Neurtzeko Estazioak jasotzen dituen datuei buruz Eusko Jaurlaritzak egunero ematen duen informaziora jotzea besterik ez dago, LAZO soluzioa ingurumenaren iraunkortasunarekin, gizarte-ongizatearekin eta hiri-babesarekin guztiz inkoherentea dela konturatzeko.
Errespetatu Andoain Plataformatik badakigu kanpoko saihesbideak landa-lurretan izango duen ingurumen-inpaktua. Badakigu trazadura berriak zalantzak sortzen dituela. Eta logikoa da: inork ez du ikusi nahi gure bizitzaren parte diren zuhaitzak, baratzeak edo paisaiak desagertzen.
Eta badakigu egungo errepideak ez duela gehiago ematen, eguneko batez besteko intentsitatea 71.000 ibilgailukoa izanik, auto-ilarak, istripuak, zaratak eta kutsadura barne. Horrela jarraitzea ez da lurraldea eta bizilagunen osasuna zaintzea.
Errespetatu Andoain Plataformak kanpoko saihesbidearen trazadura defendatzen du, mugikortasuna seguruagoa eta eraginkorragoa izango delako, bide-segurtasuna dakarrelako, Oria ibaiaren ertzak berreskuratzea dakarrelako, hiri-garapenean integratuz, oinezkoentzako pasealeku, parke, aisialdirako gune eta bidegorri berriak sortuz. Auzoen arteko lotura hobetzen duelako, "zabalean" garapenerako aukera emango diolako, udalerriko erdiguneko kaleetako trafikoa murrizten lagunduko duelako eta guztion osasuna hobetuko duelako.
Baina, era berean, kanpoko saihesbide berriak Sorabilla auzoan neurri zuzentzaileak sartzea eskatzen dugu, ibilbidea arintzeko eta konpentsatzeko, hala nola: bizitegi-eremuetan zarata prebenitzeko eta murrizteko neurriak eta oinezkoek udalerriarekin dituzten konexioak hobetzeko neurriak.
Era berean, kanpoko saihesbide berriak neurri zuzentzaileak har ditzala eskatzen dugu, hala nola, eragindako habitatak, faunarentzako pasabideak sortzea, inguruan baso-berritze baliokideak edo handiagoak egitea, kalte-ordainak ematea eta kaltetuentzat egokiak diren lurrak trukatzea.
Plataformaren helburua ez da garapena edozein preziotan sustatzea, baizik eta konponbide orekatu bat bultzatzea, Sahiesbidea eta jasangarritasuna uztartuko dituena.
Guretzat, saihesbidea defendatzea ez da naturari uko egitea, baizik eta ibilbide seguru baten alde egitea, udalerriko auzoen eta aisialdirako gune gehiagoren arteko lotura hobetuko duena eta osasunari kalte gutxiago eragingo diona. Hau da, etorkizun hobea guztiontzat.
Konpromisoak argia izan beharko luke: ongi egin dadila herri guztiarentzat. Hau da, egia da kanpoko saihesbidearen ingurumen-inpaktuaren azterketa berrikusi behar dela, baina aitortu behar da trazadurak estrategikoa izaten jarraitzen duela eta neurri zuzentzaileekin eta aringarriekin gara daitekeela. Obra publiko handi guztietan halabeharrezko inpaktuak daude, baina dena hobetu daiteke. Garrantzitsuena minimizatzea eta konpentsatzea da.
Egoerak eskatzen duen mailan jardun behar dugu, batzen gaituena pentsatuz, gure lurraldeak, osasunak eta paisaiak elkarrekin pentsatzea eta erabakitzea merezi baitu.
Merezi du behar den diru publikoa mahai gainean jartzeak, beti gizarte ekonomian pentsatuz, Andoainek jada jasaten ari dena baino gehiago sufri ez dezan.
Horiek horrela, Andoaingo Udalak sustatu duen gizarteratze prozesuaren eta iritzi- bilketaren ondoren, iritzi bilketako emaitza errespetatzea eta honako MOZIO honetako puntu bakoitza banaka bozkatzea eta onartzea ESKATZEN DUGU:
- Gipuzkoako Foru Aldundiari 2025eko martxoan aurkeztu zuen LAZO proiektua bezala ezagutzen den proiektua baztertzea, N1 eta A15 errepide sareen arteko konexioaren soluzio gisa. Andoandik igarotzerakoan, zeren eta:
- 1. Kutsadura akustikoaren eta atmosferikoaren arazoei ez dielako erantzuten, hauek betikotzen eta larriagotzen dituelako, Andoaingo biztanleen osasun publikoari eraginez.
- 2. 2025eko martxoan aurkezturiko LAZO proiektua, Gipuzkoako Foru Aldundiak trafiko arazo bati ematen dion alde bakarreko erantzuna da, eta ez da Andoaingo beharrei erantzungo dien proiektu integrala, herritarrek prozesuan parte hartzeko aukera kanpoan utzita.
- 1. Kutsadura akustikoaren eta atmosferikoaren arazoei ez dielako erantzuten, hauek betikotzen eta larriagotzen dituelako, Andoaingo biztanleen osasun publikoari eraginez.
- Gipuzkoako Foru Aldundiari eskatzea LAZO proiektua geldi dezala, eta Gipuzkoako Foru Aldundiko Azpiegitura Departamentuari eskatzea has dadila kanpoko SAIHESBIDEA proiektua idazteko izapideak, eta erredakzio-proiektuan neurri zuzentzaileak sar ditzala Andoainen nahi ez diren ingurumen-inpaktuak arintzeko.
- 2011ko Udal Hiri Antolamenduko Plan Orokorrean eta Donostialdeko Lurralde Plan Sektorialean (2016) jasotako Kanpoko Saihesbidearen konponbidea berrestea, proiektua gauzagarritasuna frogatzen duten indarreko araudietara egokituz, eta Sorabillatik Bazkardora aplikatzekoak diren ingurumen- eta jasangarritasun-alderdiak hobeto konponduko dituzten neurri zuzentzaileak txertatuz.
- Gipuzkoako Foru Aldundiko Batzarkide-Taldeei eskatzea berehala has daitezela Espainiako Gobernuaren aurrean egin beharreko kudeaketak, kanpoko saihesbidearen proiektua idaztera bideratutako Europako finantzaketa konprometitzeko, N1 eta A15 errepideen arteko lotunea Andoainen Europako errepide-sareko tarte estrategiko bati dagokiola azpimarratuz, indarrean dagoen proiektua indarrean dauden araudietara egokitu egin behar dela gogoratuz, eta Andoaini eragiten dioten ingurumen- eta jasangarritasun-alderdiak hobeto konponduko dituzten neurri zuzentzaileak jaso beharko dituela.
- Gipuzkoako Foru Aldundiak ezezko erantzuna emanez gero: babes- Gipuzkoako Foru Aldundiak ezezko erantzuna emanez gero, administrazio-ekintzei eta bide judizialeko ekintzei buruzko azterlan juridiko bat eskatzea, eta ondorioak Andoainek jasaten dituen kutsadura-arazo larrien defentsan erabiltzea, LAZO soluzioaren ordez –kasurako, saihesbidea–, inpaktuak minimizatzearen ondoriozko diseinu optimoa ezartzea.