“Andoaingo saihesbidea” edo “kanpo aldeko saihesbidea” Sorabillan lubaki izugarri bat egiteko egitasmoa da. Gauzei beren izenez deitu behar zaie, eufemismorik gabe: “Sorabillako saihesbidea”. Sorabillako lurraldearen bizkarrezur osotik igaroko litzatekeen saihesbide horrek bere espazio eta bizipen bilbe guztia suntsituko lituzke, eta hondakin bihurtuko luke Andoain osoarentzat funtsezkoa den bere identitate-paisaietako bat. Ingurumen inpaktu horrekin, Sorabilla zokoratu eta desegin ez ezik, Andoainek bere burua mutilatuko luke bere paisaia hurbilenean.
Saihesbide hori, 2010eko Plan Orokorrak zein “Andoain bizirik” dekalogoak oinarri dutela, ez da ekologikoa, nazioko eta nazioarteko ingurumen-araudia urratzen du, eta legez kanpokoa da. Bere birdimentsionatze hipotetikoa ere berdin gizartearen, kulturaren, ingurumenaren eta ekologiaren aldetik suntsitzailea izango litzateke, eta trafikoaren arazoa konpontzeko ez eraginkor.
N-1 errepidearen afekzioetarako konponbideak badaude lekuz aldatu behar izan gabe, Andoainen oraindik geratzen den paisaia-apur hori suntsitu gabe. HAPOak eta hori babesten duen dekalogoak, Sorabilla herriguneko defizitak biltzeko eta ezkutatzeko leku bihurtu nahi dute.
Beraz, dekalogo hori sinatzen duena ados dago, trafiko-arazo bat konpondu beharrean, arazo hori, larriagotua, Sorabillara eramatearekin, ondorio guztiekin.
Eta dekalogo hori sinatzen duena ados dago baita Andoainerako Hiri Antolamenduko Plan Orokor zaharkitu eta desarrollista horrekin, herria egun den baino lohiri gehiago bihurtzeko.
Sinatzea ekintza libre, garrantzitsu eta arduratsua da, eta are gehiago gai honetan. Sinatzen duenari jakinarazi behar zaio zertan den HAPOa eta zer ondorio dakarren. Sinatzea erraza da kostua ez dakarrenean edo hala uste denean, paradisu bat eskaintzen dutenean, eta hain modu errazean eskura daitekeenean. Letra txikia edo estalita dagoena irakurri behar da. Sinatzea norbaitek ordainduko duen kontratua da. Erantzukizun-ekintza bat da, eta ondorioak ditu. Hipoteka bat da. Informazioa jaso eta galderak egin behar zaizkio buruari, ez manipulatuak izateko. “Azaldu iezadazu erraz eta azkar” edo “esadazu non sinatu behar dudan eta kito” moduko jarrerak era arriskutsuan erakartzen ditu pagotxa munduak eskaintzen dituzten salbatzaileak, fikzioak eskainiz ez pentsatzearen eta delegatzearen truke.
Borondate onak nonahi daude, baina, askotan, beste helburu batzuetarako martxan jarritako operazio eta operatiboak instrumentalizatzen dituzte. Onerako edo txarrerako, askotan, isiltzen edo ezkutatzen dutenagatik ezagutzen ditugu pertsonak eta erakundeak, esaten dutenagatik baino gehiago. Gezurra baino okerragoa da egia erdia esatea edo informazioa ezkutatzea.
Inor ez dago zarataren, kutsaduraren eta inbasio espazialaren alde. Eta Sorabilla 2004tik dabil gai horrekin adi eta aktibo, beste inor ez zegoenean eta espero ez zenean. Eta bat-batean 2022ko maiatzean agertzen dira berrerosle askatzaileak. Zergatik ez lehenago arazoa existitzen bazen? Izan ere, beste irtenbide logikoago batzuek zalantzan jarri dituztelako aitortu gabeko interes higiezin eta politiko batzuk. Bat-etortze bitxi bat (aliantza), hauteskunde garai honetan bere indar mediatiko eta ekonomiko handi guztia hedatzen ari dena Andoainen.
Buruntza inguruan egiten ari direnak denbora errealeko pistak ematen dizkigu nora eraman nahi gaituzten. Andoaingo prozesuak ez dira etxeak behar dituztenak, baizik eta higiezinen agentziek behar dituzte Andoaingo lurrak. Eta espekulazio eraikitzailearen bultzada, gehiegizko hazkundea, plangintza publikoaren esku-hartze eztabaidagarrietan oinarritzen da. Batzuei galdetu beharko diegu zer defendatzen ari diren, Andoaingo interesak ala batzuen interesak Andoainen.
Baina Sorabillak beste begirada bat eta beste proposamen batzuk dituenez, duela urte askotatik defendatzen dituenak, isilarazten, neutralizatzen, deskalifikatzen eta bere ospea amorruz kentzen saiatzen ari dira. Beste iritzi batzuekiko tolerantzia falta horren aurrean, Sorabillak benetako elkarrizketa aldarrikatzen du, eta ez mendekotasuna. Liskarra bilatzen ari diren tranpan ez da eroriko. Nahiago du oihurik egin gabe jardun. Ez du gaiaren iparra galtzen, eta ez du nahasten gai ezberdin eta loturarik gabekoekin. Sorabillak ez du deskalifikatzen, argudiatzen baino. Ez da saiatzen garaitzen, konbentzitzen baino. Ez du ezer ezkutatzen. Ez du inor gezurretan edo engainatzen eszenaratze handien atzean. Aurrez aurre ekiten dio benetako arazo konplexutasunari. Pedagogia egiten du eta ez demagogia. Sorabilla ez da izutzen eta ez da ere kikiltzen.
Sorabillak ez du hondakin eta baliabide hutsa bihurtu izatea nahi, hau da, Andoaingo negatiboa. Ez du gehiago onartuko ezikusia izatea, mespretxuz tratatua izatea edo bere mezuak inork manipulatzea. Andoaingo Udalak ere, politikoki eta operatiboki uzkurtuta gai honekin 2022ko irailaren 12tik hona, ez du bete Sorabillaren ahotsari eztarria emateko bere betebeharra, beste agente batzuekin egin duen bezala.
Ez da bidezkoa, eta eztabaida lekuetan zein eskubideetan, Sorabillak errespetua eta berdintasuna eskatzen ditu.
Ezinbestekoa da amaiera ematea ondare naturalak suntsitu, kultura-ondasunak eraitsi, enklabe historikoak aldatu eta finkatutako bizipen-eremuak aldatzen dituen zigorgabetasunari, ez iraganik ez etorkizunik ez balego bezala dena suntsitzen jardunei alegia. Zenbat da nahikoa?
Horregatik, saihesbidea hau ezin denez egin, Sorabillak eskatzen du lehenbailehen Andoaingo Hiri Antolamenduko Plan Orokorraren berrikuspen kritikoa egitea eta honek adierazten duen lurralde-antolamenduaren eredua, bereziki saihesbidean oinarrituta dagoelako.
