Bertso saioa, Bastero Sahara-Hurria
Zein izan da zuen bizitzan jaso duzuen aholkurik baliagarriena eta zeinek eman dizue?
Sustrai Colina:
Ni aita izan berri naiz,
poza ez al zait ageri?
Aita berri bat izana,
laguna nuna gaitzerdi,
etorri eta braust! bota zidan
serio aurpegiz aurpegi:
etzaiozula kasurik egin
inoren aholkueri.
Julio Soto:
Saio txar baten ostean
Kopeta neukala ilun,
Egañak hala esan zidan
taktuz goxo eta leun:
txarrak botatzen ikasi behar duk
izan nahi baduk txapeldun.
Baina zalantza dut batzuetan,
ongiegi ikasi nun.
Oihana Iguaran:
Sinistu zu zeran hori,
zure burua ez saldu.
Ezetz esaten ikasi
ez mila ate zabaldu.
Kontra egiten orain artean
nahiz hainbeste indar galdu,
mundua guztiak esaten dit ta
balio izango al du?
Unai Muñoa:
Bizi erdia pasa dut
ondokoa zerbitzatzen.
Nahiz ta gogorik ez izan
irripar bat ateratzen.
Lagun on baten gomendioa
“zeu izan zaitez” izan zen.
Baina oraindik ez dit azaldu
hori nola egiten den.
Alaia Martin:
Len udaberri bat zena
bilakatzean orbela.
edo eteten denean
harreman baten kordela.
Amak betitik esan izan dit
ta sinesten dut honela:
edozer gauza pasa ta ere
beti onerako dela.
Aitor Mendiluze:
Nahiz eta gazteak dena
egin nahi izaten duen.
Nola ekintza bakoitzak
ondorioak dituen,
aurrez pentsatu gauza bakoitzak
nora eramango zaituen.
Gure aita zenak esaten zuen
eta arrazoia zuen.
*Unai Muñoa eta Alaia Martin. Zuek aireportuan zaudeten harrera gurasoak zarete. Bi hilabetez etxean eduki dezuen Saharako haurra agurtu berria duzue. Zu Unai triste zaude, eta zu Alaia berriz, pozik".
Alaia:
Nola pasa den gure denbora,
ez dijoa hain azkar maiz.
Aldatu baitu lurrez, hondarrez,
janariz, pozez eta usaiz.
Zu triste zaude ta ni ordea
aurpegiz itxura alaiz.
Bera irrifarrez joan da, beraz,
irrifarrez geratzen naiz.
Unai:
Bi hilabetez eduki degu
horren pozik, horren alai.
Eguneroko monotonia
gu biori hausteko gai.
Gure umea badoa eta
benetan ez du hala nahi.
Orain joan da ta ia nago
berriz nago noiz itzuliko zai.
Alaia:
Zain egoteak ez du ekartzen
angustia ez beste ezer.
Izana zara guraso eta
bere irriaren maizter.
Hartu ezazu alde goxoa,
ez pentsatu soilik oker.
Bizi hobe bat hobe posible dela
sinetsi du guri esker.
Unai:
Ilusio bat sortu diogu
ta zer ote du ikasi?
Agian argi in diogu
agian burua nasi.
Baina nahi nuke gure etxean
maitatu, hazi ta hezi.
Hain bizimodu gogorra du zai
eta hori ez du merezi.
Alaia:
Ez du merezi bere geroa,
aukeretan biluztea.
Baina behar du, komeni zaio
gurasoak ikustea.
Gure lana da bide zabal bat
libreko erakustea,
beso zabalik hartzea eta
gero joaten uztea.
Unai:
Badakit ondo nere maitea,
nola arrazoia dezun,
bera barrezka joan da eta,
nahiz ni gera kopetillun.
Zu eta ni ondo bizi gara ta
zoriontsua gaur egun.
Aitaren sena piztu zait eta
geuk bat ekarri dezagun.
* Hona etorri aurretik, Basteroko kafetegian, Gipuzkoako lau bertsolariei entzun diet nola ari ziren ahopeka: “Sustrai eta Julio gipuzkoarrak balira ez lukete txapelik izango”.
Sustrai Colina:
Gipuzkoarrek daukate
maila ta nibela,
ta kopetaren pare
daukate gibela.
Egun osoan daude
“txapela, txapela”,
ta guri azten zaigu
txapeldun garela.
Julio Soto:
Pinotxori handitu
zitzaion sudurra.
Ni gipuzkoarra banitz
nolako glamurra!
Enukeela joko
txapelaz gailurra.
Ba, ez dit afektatu,
ez baita gezurra.
Sustrai Colina
Txapel batek nahiz eztun
askorik balio.
Dena delako hautsa
dena goroldio.
Gero dena da kolpe
ta dena olio.
Inbidia sanoa
dela zeinek dio?
Julio Soto:
Bertsolariak beti
Txapela, txapela.
Azkenean bihurtzen da
pizti txepela.
Bainan nik esango dut
behin jantzi dutela.
Txapela trapu beltz bat
Besterik ez dela.
Sustrai Colina:
Txapela trapu beltz bat
dela ongi dakit.
Gipuzkoan ikur bat
ez al da haatik?
Txapela ezin kendua
bi begietatik.
Ez al dator frustrazio
sexualetatik?
Julio Soto:
Utzi nauzu pixka bat
Lotsagorrikoa.
Baino hauek hain estu
dute gerrikoa.
Gure maila ez baita
hauen neurrikoa.
Guk naio dugu jantzi
Euskal Herrikoa.
Sustrai Colina:
Nik Euskal Herrikoa
keba, keba, keba!
Berriro jasan behar
inbidia bera.
Hilan zortzian goazen
Baiona aldera
txapela entregatzera
armekin batera.
Julio Soto:
Armak entregatzera
ados joango gara.
Bainan arratsaldean
Anaitasunera
joan behar dudanez
bertsoen oltzara,
nik bala bat gordeko
dut bada ezpada.
* Puntu-erantzunak.
Oihana Iguaran:
Ion Beloki:
Zer moduz doa bertso
herri artekoa?
Ba momentuz nibela
degu perfektoa.
Ta non dago taldea
herri honetakoa?
desagertu da ta
hor dago gakoa.
Ion Beloki:
Esplika zazu nondik
datorren “Am…. ona”
Badala esanda
zerbait Villabona.
Ni amasarra naiz ta
nahiz badegun sona,
konpartitze asmotan
heldu gera hona.
Jon Beloki:
Zaleen kinieletan
bazaudete baina…
Oihana Iguaran:
Igual egingo degu
Andoainek adina.
Nahiz orain arte hartu
dizuegun gaina,
dibertsioan goitik
dezute tamaina.
Aitor, Alaia, Unai eta Oihana. Zuek lau haur saharauiar zarete. Uda pasatzera Andoaingo familiar batengana etorri zarete. Iritxi bezain pronto, hauxe esan dizute: “esperientzia berri bat bizi izateko, gaur gauean kanping denda batean igaroko duzue”.
Oihana:
Gure herria imajinatuz
ez dira urrun iritxi.
Ze pentsatzen ote duten hauek,
ez gea ilargian bizi.
Unai:
A ze sorpresa eman diguten
eta guk gaur zenbat pike.
Orain susmatzen hasia nago
gutaz asko ez dakite.
Alaia:
Aberats omen zirela bana
baju daukate katxea.
Proposatu behar genieke
Hondartzan akanpatzea
Aitor;
Hara eraman kanpin denda bat
eta montatu denentzat.
Exotikoa litzake bana
exotikoa zeinentzat?
Oihana:
Kanpina beti izan dugu beti guk,
haima deitzen diogu guk
Gurasoek ez zekiten eta
nik neronek montatu dut.
Unai:
Lehen munduan ikusten ditut
nik sarri motza xamarra.
Eta beraiek dute gugandik
dexente ikasi beharra.
Alaia:
Ironikoa dudarik gabe
hemengotarren sistema,
jaimak montatzen dituzte eta
aitak Jaime du izena.
Aitor:
Nola hitz egin, nola tratatu
ta begiratzen diguten.
Hauek etzuten gure beharrik,
hauek loro bat nahi zuten
Oihana:
Ez dira oso urrun iristen
guraso hauen eskolak,
nahi ditugu ta nun ote dauden
pizina eta ur pistolak?
Unai:
Hauek holakorik ez daukate
eta guretzat kaltea.
Zergatik ez zaie okurritu
Waldisneyra joatea?
Alaia:
“Hori asko da!” oihuka zagun
gaur geala oso egarri.
Ta tea ekartzen dutenean
harritu arpegia jarri.
Aitor:
Ze xelebrea suertatuko den
honuntzako etorrera.
Hurrena guk egin behar diegu
Saharan harrera.
Oihana:
Zabaltzen doa guraso hauen
ezjakintasun birusa.
Flipatu egingo dute bano
ez zait gustatzen kuskusa.
Unai:
Saharan harrera diozu ta
hortan ez dizut utziko.
Hauek ondogi bizi dira ta
ziur ez dira etorriko.
Alaia:
Nahiz ta nahigabe egin diguten
hangokoaren propaganda.
Eguraldia aldatzea behintzat
detailetxo bat izan da.
Aitor:
Normalenaren itxura hartu
diot seme txiki bati.
Hankarik sartzen ez dun bakarra
oraindik hizketan ez daki.
Gure Esku Dagok Andoainen azarorako iragarri du galdeketa. Unaik, zure herrian Lasarten, maiatzaren 7an egingo da eta zer espero duzu? Eta Oihana, zein da zure sentipena, martxoaren 19an Villabonan egin eta gero?
Unai Muñoa:
Hamarkadatan aritu gara
ametsak egiten hemen.
Al izan dugun leku danetan
erakusteko nor garen.
Baina halare azken aldian,
ez dakit gutxitxo ez al den
katalanak ja abitu dira (bis)
ta gu ez dakit non gauden.
Oihana Iguaran:
Inpazientegi ikusten zaitut
ai, Unai adiskidea.
Zure ametsa zan ta gauzatu
daiteke eskubidea.
Plater batean jar dezakezu
behingoz herri bat librea.
Katalanena ez degu eta (bis)
guk behar degun bidea.
Unai Muñoa:
Bizitu degu errepresioa
ta kartzelako itzala.
Urte luzetan sufritu degu
hemen gutxiek bezala.
Inpazientea naizela dio
eta ez dela normala.
Nabaritzen da nere aldean (bis)
gazteagoa zerala.
Oihana Iguaran:
Esperientziak zu nekatzeak
nahiz badun bere zentzua.
Nahiz galdeketa ez genun izan
nahi izan bezain jendetsua.
Erantzun batek gaindi al deza
galdera baren mezua,
emaitza baino askoz hobea (bis)
izan bada prozesua?
Unai Muñoa:
Prozesu batek ez du balio
Jotzen badu luzeago
Eta ni behintzat urte luzetan
emaitzaren zai bainago
etsi samarra senti naiteke
eta aitortu dut lehenago.
Baina lanean segi behar da (bis)
Beste biderik ez dago.
Oihana Iguaran:
Aiton-amonek gerra garaitik
pasatu dute serio,
eta isilik lana eginez
hamarkada bat medio.
Sentitu zuen poz guzti horri
neurria jarri balio,
gure amonak ez du sinesten (bis)
etzula ezer balio.
* Aitor Mendiluze eta Sustrai Colina: Hernaniko sagardotegi bateko langileak zarete. Larunbata da eta sagardotegia itxi berri duzue. Kontuan ateratzen hasi, eta galerak: hamabi serbileta, zazpi labana eta hiru intxaur hausteko falta, eta beste hogei edalontzi hautsiak.
Sustrai Colina:
Hautsi dira hamar baso
ta bi plater pare,
hautsi hiru lau planta,
eta bost landare.
hiru intxaur omen daude
soilik hautsi gabe.
pozik egon gintezke:
gu osorik gaude (bis).
Aitor Mendiluze:
Edozer ez dezake
baimendu giroak.
Bromak laster bihurtzen
baitira tiroak.
Emaitzak bistan daude
ta negatiboak.
Kantatu gabe kalte
Psikologikoak (bis).
Sustrai Colina:
Negozioak nahiz ta
izan balekoak,
laister jantzi beharko
dira txalekoak,
klienteak baitira
taju gabekoak.
Txarrenak bizkaitar ta
Iparraldekoak.
Aitor Mendiluze:
Hernaniarrek ere
ia martxa bera.
Dena da adar jotze
hauste ta galdera.
Ta horra nagusia
aberasten bera.
Gu lubakietako
soldaduak gera (bis).
Sustrai Colina:
Pentsa nik ebakiak
daduzkat larruan.
Gure lanak jartzen nau
Sarri amorruan.
Aitor, fijatu zaitez
atzeko orruan.
Bat lo geratu zaigu
Kupela barruan (bis).
Aitor Mendiluze:
Ta orain nola atera,
joe, ez da plana.
Ateratzeko a ze
bolumen daukana.
Halere kasua da
Raroa bakana.
Jende asko kupela
barruan darama (bis).
Sustrai Colina:
Jende askok edaten du
lau kupel sagardo.
Gero hor ibiltzen da
ese ta ziraldo.
Ingurua txikituz
ezin da gehiago,
hau konpontzea ere
gure esku dago (bis).
Aitor Mendiluze:
Bakarka ezingo da,
beharko da laguntza.
Gure kejari eman
behar zaio funtsa.
Edo ez sinatu berriz
kontratu txar hutsa,
edo eskatu dezagun
arriskuko plusa (bis).