Oker ez bagaude, bake eta bizikidetza jardunaldietan ez duzue parte hartu, ezta ikusle modura ere...
Herme Gonzalez. Halaxe da. Duela urte bat, iazko maiatzean edo, bake eta bizikidetza planetik ateratzea erabaki genuen. Lehenagotik Udal gobernu taldeari gure desadostasuna agertu genion. Ez zirela ondo bideratzen ari jakinarazi genien, arrazoi ezberdinak emanez. Ez zen bat-bateko erabakia izan, abisua ematen ari ginen eta azkenean Urnietako alderdi sozialistaren bilera batean gaia mahai gainean jarri eta bizikidetza taldetik irtetea erabaki genuen.
Pena handiarekin, egia esan behar badizut. Izan ere, plana PSE-EEri esker abiatu zen. Hasiera haietan Bilduk ez zuen sartu nahi izan, eta geuk bilera batean erabakia hobeto pentsatzea eskatu genien. Ez zuela akordio handi bat izan behar, aurrera egiteko gutxieneko adostasun bat baizik. Hirurak ordezkatuta egotea beharrezkoa da, baita urnietarrei begira ere. Zeren eta alderdi batek huts egiten badu..., hori ez da ona. Bilduk baiezkoa eman zuen eta erabaki hori poz handiz hartu genuen. Lehen jardunaldi haiek bikainak izan ziren, parte hartze handiarekin. Pixkanaka jardunaldien martxa apaltzen joan zen, eta iazko maiatzean bake plana uzteko erabakia hartu genuen. Maribel Vaquerori jakinarazi genion, eta geroztik ez du gurekiko urrats bakar bat eman.
2017ko martxoan gauden honetan, jokabide berari eusten al diozue?
H.G. Bai. Baketik erakundearekin harreman zuzena dugu, eta aurtengo egitarauaren berri lehen eskutik jaso dugu. Oso eskertuta gaude. Nahiko genuke Udal gobernu taldeak ere gurekiko jokabide bera izango balu.
Bake plana uzteko erabakiaren berri eman zenutenean, lekukotzen oreka falta kritikatu zenuten...
H.G. Lekukotzatan oreka falta dago hirutik bi alde batekoak direnean, eta hirugarrena beste aldekoa. Desorekak sortzen dira. Zeren eta gatazka honetan bi alde daude. Eta gero ekitaldien arabera, batzuetara jende asko hurbiltzen da eta besteetara ez hainbeste. Horri irtenbidea eman behar zaio, bizikidetzan sakontzeko besteari entzun behar zaiolako. Bestela ez dago plan on bat egiterik.
Bitxia da, zeren eta aurtengo jardunaldietan zuek oso gertuko duzuen Iosu Elespek parte hartu du. Antzezlanera, inauteriak izan arren, jende asko hurbildu zen eta galde-erreguetan oso ideologia ezberdinetako herrikideek hartu zuten parte. Hitzordu horretako lekukotzak desorekatuak izan zirenik ezingo zenukete esan...
H.G. Nik, ordea, honako galdera egiten diot nire buruari. Zergatik ekarri zuten Iosu Elespe? Presio ezberdinak nabaritzen ari gara. Ez zuzenean, baizik eta zeharka Baketik erakundearen edota gure alderdiaren eskutik. Ez du zentzurik horrela presionatzeak. Guregana jo dezatela zuzenean.
Guk Josu Elesperi gure egoeraren berri eman genion bere garaian, eta berak oso ondo ulertu zuen.
Aurtengo egitarauan torturak eta ETAren biktima zuzenak kontuan hartu dira. Ez al zaizue hori orekatua iruditzen?
H.G. Ez gara detaile zehatzez ari. Pixkanaka-pixkanaka okertuz joan den egoera izan da. Adibidez, kazetarien mahai-inguruan ikusle batzuk altxa egin ziren eta guk bertan egotea erabaki genuen. Berriako Martxelo Otamendik euskara hutsean hitz egin zuen, eta eskubide osoa du. Baina guk berak dioena ulertzeko eskubide osoa dugu.
Hizkuntzaren erabilera zuen kexatako bat izan da, plana uzterakoan. Euskara hutsezko adierazpenek ekitaldi horietan elkar ulertzea oztopatzen dutela argudiatu duzue...
H.G. Bai, Batzar Nagusietako kide naiz orain eta, han ere, hizkuntzaren erabilera oztopo bezala agertu da hainbatentzat. Herritarren parte hartzea dagoen edozein ekimenetan partaideek elkar ulertzea funtsezkoa da, eta kasu batzuetan euskararen erabilera hutsarekin hori ezinezkoa da.
Berriki igaro diren Urnietako bake eta bizikidetza jardunaldietako bi ekitaldiak gaztelania hutsean izan dira, ordea...
H.G. Eta? Zertara jokatzen ari gara? Kontua ez da gaztelaniaz izan behar dutela. Guk ez diogu gaztelania hutsean izan behar duenik. Baina detaileak daude. Martxelo Otamendik soilik euskaraz hitz egingo zuela adierazi zuen, eta besteei hor konpon edo antzeko zerbait adierazi zuela ulertu nion. Eta horiek ez dira moduak.
Bestalde, ekitaldi horien ondoren solasaldiak izaten dira eta euskara hutsean aritzen direnekin, tartean Udal ordezkariak, komunikaziorako arazoak sortzen dira.
Hizkuntzaren erabilera, orduan, hobetu beharrekoen zerrendan ikusten duzue...
H.G. Ezinbestekoa da hori hobetzea. Badago jendea konturatu gabe euskaraz hitz egitea ateratzen zaiona, baina horrelakoetan enpatizatzea oso zaila egiten zaigu.
Hizkuntzaren arazoa gainditzeko bat-bateko itzulpen sistema ezartzea aukera bat izan al daiteke?
H.G. Horixe baietz. Eta behin eta berriro eskatzen ari garen gauza bat da.
Zuen hirugarren kritika udalgintza barruko martxari buruzkoa da, zeinean diozuen Udala ez dela gaur egun elkarbizitzan eredugarria. Kasu horretan elkarbizitza hitza ez al dago gaizto samar erabilita?
H.G. Inondik inora. Udalgintzan elkarbizitzeko gai ez bazara, bake eta bizikidetzaren plangintzan ezer gutxi eskain dezakezu.
Ez al da gogor samarra adiera hori udalgintzari buruz hitz egiteko garaian?
H.G. Bai. Baina hori da gaur egun bizi duguna. Udaletxean eskaintzen den tratua ez da zuzena.
Adibide zehatzen bat jar al zenezake?
H.G. Agintaldiaren hasieran, Euskadiko udalerrietan eta Foru Aldundietan EAJ-PNV eta PSE-EE alderdien artean batak bestea babesteko akordioa lortu zen. Urnietan jeltzaleek gehiengo osoa dute, eta hori agerikoa da. Guk, nolanahi ere, elkarlanean aritzeko eta gu kontuan hartzeko eskaera egin genion. Bada, orain jeltzaleak apalago dabiltza, baina agintaldiaren hasiera ikaragarria izan zen. Ez gintuzten kontuan hartzen, informaziorik ere ez ziguten helarazten, eta baita gure bozeramailea mehatxatu ere.
Mehatxatu?
H.G. Bai, alkate jaunak. Gobernu taldean sartzen ez bazen ez zuela liberaziorik izango adierazi zion Consuelo Frutosi. Eta hori mehatxu bat da.
Gobernu taldeak, agintaldiaren hasieran, liberazio politikoak zehazteko garaian EH Bilduri eta PSE-EEri jarritako baldintza izan zen hura...
H.G. Hori ez dakit horrela den. Hori EH Bilduk erantzun beharko du. Gurekin nik adierazi dizudan bezala jokatu zuten. Eta hori nire ustean mehatxatzea da.
Aldera dezagun Urnieta Zumarragarekin. Han sozialistak gaude agintean, eta jeltzaleei ardura postuak eskaini zaizkie.
Bake eta bizikidetza jardunaldiei dagokionez, euskal gatazkak ertz ugari ditu. Mehatxatuarena da zure kasua. Zuk zeuk bizkartzainak izan dituzu urte askoan. Nola ohitzen da pertsona bat egoera horretara?
H.G. Ohitu, ez zara inoiz ohitzen. Zer egin dut nik horrela bizitzeko? Hamaika urte horietan guztietan neure buruari gehien egiten nion galdera huraxe zen. Nire bizitzan, horrela sentitzen nuelako, alderdi sozialista aukeratu nuen eta nire antzeko ideiak zituztenak ordezkatzeko hauteskundeetara aurkeztu nintzen. Halakoren batean ordezkari politikoak hiltzen hasi ziren, egoera kafkianoa erabat. Froilan Elespe erail zutenean alderdiak bizkartzainak jartzea erabaki zuen.
Egun batetik bestera zure bizimodua erabat aldatzen da. Askatasun falta erabatekoa da, eta zeure bizitza etengabe programatzen hasi behar duzu. Ezin zaitezke kalera irten, ezta zaborra botatzera ere.
Eta horrela hamaika urte. Ezin duzu ibilgailua erabili, ezin duzu ordutegirik errepikatu..., hori bere larruan bizi izan ez duenarentzat ia ezinezkoa da ulertzea. Preso egotearen modukoa dela esan ohi dut.
Pentsatzekoa da egoera hark psikologikoki eragin handia izango zuela zugan...
H.G. Nire kasuan, animikoki ez dut kalte handirik pairatzen. Are gehiago, PSOEk adimen emozionalari buruzko jardunaldi oso onak antolatu zituen. Enpresa batek kudeatu zuen eta gure egoera berezia aztertu. Ezusteko atsegina hartu zuten, kasu batzuetan. Egia da, horrelako muturreko egoera baten aurrean pertsona bakoitza mundu bat dela. Eta oso gaizki egon diren pertsonak ezagutzen ditut.
Zuk, ordea, mehatxatuta zeundela sentituko zenuen, ezta?
H.G. Noski. Are gehiago, nire aurkako atentatu saiakeraren bat izan zen.
Eta hala eta guztiz ere indartsu sentitzen al zara?
H.G. Pentsatzen hasten zara eta zeure buruari galdetzen diozu: Zer egingo dugu? Denak hemendik joan? Iraun egin behar zela erabaki nuen, eta egoerari askatasunaren alde borroka eginez erantzun. Ez nuen beste aukerarik ikusten. Horrela sentitzen nuen nik.
Uste dut jokabide hori ez duela ia inork behar bezala baloratu. Euskaditik kanpo heroiak ginen, baina egia da hemen ez gaituztela baloratu. Eragozpen bat izan gara, hainbatentzat.
Zure aurkako atentatu saiakera bat izan zela adierazi duzu...
H.G. Zehazki bi saiakera izan ziren. Bat hemen Urnietan eta bestea lantokian. Baina ez dut horri buruz hitz egin nahi.
Nahiago al duzu azalpenik ez eman?
H.G. Ez dut xehetasunetan sartu nahi.
Zure inguruak nola bizi zuen egoera hori?
H.G. Gaizki. Geroz eta jende gutxiago hurbiltzen hasi zitzaidan, beste batzuk hitz egiteari utzi ninduten edota beste espaloira igarotzen ziren. Pertsona kopuru txikira mugatu zen bizimodua. Itsusikeriak ere iritsi zaizkigu, aurpegira ez dizu inork ezer esango baina atzetik esandako itsusikeriak pairatu izan ditugu. “Zerbait egingo zuen!” eta antzekoak iritsi dira nire belarrietara. Bizi izan dudana ez diot inori desio.
Zuen ideologiakoa ez den pertsonen elkartasuna jaso al zenuen?
H.G. Ez. Bizitzea tokatu zitzaidan egoera horretan okerrena beste aldera begiratu zutenena izan da. Batzuentzat, gainera, eragozpen bat ginen. Nire ibilgailua parean tokatuz gero, eurena tokiz aldatzen zuten bizilagunak nituen, euren ibilgailuari zer gerta litzaiokeenaren beldur.
Beste aldera begiratu dute herrikide horiek egin didate min gehien.
Alderdi modura belaunaldi oso bat galdu dugun sentsazioa daukat. Zeren eta bizkartzainekin igaro genuen hamarkada luze horretan, gazteak Herriko etxera hurbiltzea edota alderdian afiliatzea pentsaezina zen. Beldur handia zegoen orduan.
Datozen edizioetarako, mehatxatuarena edota bizkartzainak eduki zituzten Udal ordezkarien gaia bake eta bizikidetza jardunaldietarako gaia izan daiteke. Zuek proposa zenezakete...
H.G. Guk bake plana utzi dugu. Maribel Vaquerok gure “pataleta” bat dela dio, eta ez da hori. Inondik inora. Hausnarketa baten ondorio izan da. Guk, adibidez, ez dugu bake planaren beharrik EH Bildurekin harremana izateko. Aurreko agintaldian, zinegotzi izan nintzenean, EH Bildurekin harremana bikaina izan zen. Iñaki Mendizabal zinegotzi zeneko agintaldian ere harreman bikaina izan genuen. Elkarbizitza hori da.
Kanpotik, hala ere, Urnietako egoera arraroa da. Gauza bat da udalgintzan alderdien artean tirabirak izatea, eta beste gauza bat da bake plana aurrera eramateko ezintasun hori islatzea.
H.M. Askok, gainera, gaiztoaren papera guri egotziko digu. Utzi egin dugula, “pataleta” bat izan zela, elektoralista izan zela... Erantzukizun guztia ez da gurea. Uste dut egoera honetan erantzukizuna ardura gehien dutenena dela.
Iazko maiatzean hartutako erabakia berresten dugu, zeren eta ordutik hona ez da gurekiko saiakerarik egin.
Urnietan, bizikidetzaren eskutik, zer egin beharko litzateke etorkizuna lantzeko?
H.M. Gertatu dena ez da ahaztu behar, berriro gerta ez dadin. Hori lehenik eta behin. Etorkizuna eraikitzeko gakoa elkarbizitza da. Hori baino hobeagorik! Pluraltasuna onartuz eta bakoitzaren iritziak errespetatuz, elkarbizitzan sakondu behar dugu. Demokrazia hori da.
Urnietako PSE-EEko idazkari orokorra zara, eta batzarkidea Gipuzkoako Batzar Nagusietan. Zein da zure zeregina erakunde hartan?
H.M. Bizikidetzaren eta Giza Eskubideen Batzordeko lehendakaria naiz. Paradoxikoa da, EAJ-PNVrekin agintzen ari gara han. Zeregin gehiago betetzen ditut. Udalgintzarekin alderatuta, oso bestelako erritmo baten lan egiten da han.
Gipuzkoako udaletxea dela esan ohi dut.