Aranburu ardotegia, Santio kalean

Familiako ardotegia da zuena. Noiz eta nola jarri zenuten martxan?
Duela 49 urte zabaldu zuen osabak ardotegia. Egurrezko kupel txikietan ekartzen zuen orduan ardoa Zizurkilgo biltegitik dendara. Bi urtez aritu zen bertan lanean eta gerora gurasoek eman zioten jarraipena, Mikel Zalakain zenak bizikletan banaketa egiten laguntzen zielarik. Azken urteotan neronek bakarrik bideratzen dut dendako martxa. Martxoaren 1ean, denda zabaldu zenetik 50 urte beteko dira. Ardotegiaren aurretik zapata denda egon omen zen hemen eta haren aurretik, familia bat bizitu zen bertan. Oraindik ere etxe haren aztarnak badaude dendan: leihoa, atzeko patioa…

Eskaintzen artean lehenik eta behin ardoa aipatu behar, ezta?
Sagardoa eta likoreekin batera, ardoa da gure eskaintzarik nagusiena. Errioxako ardoa saltzen dugu batik bat, baina baita Nafarroakoa edota Duero Erriberakoa ere. Urte luzetan jendeak Errioxako ardoarekiko lehentasuna izan du eta oso zaila zen beste lekuren batekoak saltzea. Orain joera hori aldatzen ari da, baina oso pixkanaka.

Kupeleko ardoa baino gehiago salduko da botilakoa egun…
Lehen kupeleko ardoa zen dena eta depositu asko izaten zen. Orain ardo aukera zabala eskaintzen den bezala, klarete bakarra eta beltza bakarra izaten zen lehen. Villabona eta Zizurkil artean bospasei ardozale egonagatik, herritar guztiek ardo berbera edaten zuten, salneurri hobea lortzeko, leku beretik ekartzen baitzuten denek batera ardoa. Egun, erosotasunagatik ostikoa eman zaio botilatu gabeko ardoari. Lehen garrafoiak edota botilak ibiltzen ziren atzera eta aurrera, ardoz betetzeko. Egun botilatutako ardoa edo dadoa esaten dioguna saltzen da gehien. Dadoa kartoizko kutxa bat da, barruan kanilladun poltsa duena eta modu horretan, haizerik gabe mantentzen da beti ardoa. Ardoa edateko nahiz erosteko modua asko aldatu da azken urteotan; lehen ardoa erostera ardotegira joan behar zen bezala, egun leku guztietan saltzen baitute. Bi joera daude: denda handietan erosketa egiten dutenena eta denda txikietan jarraitzen dutenena.

Sagardo eskaintzaren inguruan zer esan?
Familiakoak direnez, Hernaniko Iparragirre eta Urnietako Eula sagardotegietako sagardoa eskaintzen dut. Aitak hektareako sagastia du Alkizan eta nik beste lau hektarea jarri nituen Igeldon 2006an. Nekazaritza ekologikoaren baitan, sagardotako sagarra ekoizten hasi nintzen eta etxerako sagardo ekologikoa egiteko probak egiten ere bai. 2011-2012 urteari begira, neronek egindako sagardo ekologikoa eskaintzea pentsatzen dut, bere egiaztagiriarekin. Oraindik ere sagardo dezente egiten da baserrietan, baina etxerako; saldu nahi izanez gero, baldintza asko bete behar izaten baita erregistro aldetik. Gainera, litro asko edo gutxi egin, exijentzia berdina da. Hala ere, nekazaritza ekologikoaren aldetik laguntza handia eskaintzen du Biolur taldeak eta bide horretatik jo dut nik.

Nolatan animatu zinen sagardogile lanetan hastera?
Txikitatik ibili gara ardo eta sagardo artean etxean eta duela hamar bat urte sagardogintzaren inguruko ikastaroa egin nuen Fraisoron. Gaia gustatu egin zitzaidan eta ikastaro gehiago egiten jarraitu nuen. Hasiera batean zalantza izan nuen txakolina edo sagardo ekoizpenarekin hasi, baina garai hartan Zarautz, Aia eta Getarian soilik egin zitekeen Gipuzkoan txakolina, lege batek hala arautzen zuelako. Orain lege hori aldatu egin da eta Gipuzkoa guztian ekoiztu daiteke txakolina, eskubideak erosi eta gero. Sagastiak baimenik gabe alda daitezke, baina mahastietarako baimena behar da. Nik sagastien bideari jarraitu nion eta horretan ari gara.

Kostaldean ez ezik, barrualdean ere txakolina edateko ohitura zabalduta egonagatik, sagardoak aurrea hartuko dio nabarmen txakolinari…
Bai, dudarik gabe. Besteak beste, edateko edo erosteko garaian sagardoa bost aldiz merkeagoa delako. Hala ere, mahasti asko aldatu denez, txakolina denboraren poderioz merkatu egingo dela pentsatzen dugu gai honen inguruan gabiltzanok.

Ardoa eta sagardoaren artean zein edarik du eskaera gehiago gure artean?
Sagardoa jaun eta jabe izango den unea iritsiko dela iruditzen zait niri. Sagardotegi batzuk labela atera behar dute eta Foru Aldundiak berak bultzada eman du, hemengo sagarrarekin lan egiteko. Orain arteko arazoa sagar eskasia izaten zen, baina 2020rako nahiko sagar izateko pausoak eman dira, sagardo guztia ekoizteko.
Hala ere, egia da sagardoa udan edaten dela neguan baino gehiago, freskurarekin lotuta. Neguan ardoa nagusitzen da beti.

Likoreak ere saltzen dituzu. Zeintzuk?
Betikoak: belarrarena, kafearena eta patxarana, gehienbat. Garai batean, sagarrarena, melokotoiarena edo beste hainbat fruituren likoreak modan jarri baziren ere, lehenengo horiek nabarmentzen dira. Patxarana, esaterako, neronek egiten dut. Nahi duenak bere etxean patxarana egiteko anisa ere saltzen dudanez, nik ere litro batzuk egin eta etxeko patxarana eskaintzen diet bezeroei.

Zein pauso jarraitu behar dira patxarana egiteko?
Oso erraza da patxarana egitea, eta ondorioz, jendeak asko egiten du etxean. Zailena basaranak biltzea izango da; elorriak arantzak dituenez, kiloa biltzeko denbora askoan aritu behar baita. Behin basaranak bildutakoan, anisetan jartzea besterik ez da. Eta itxaron, itxaron egin behar da gero, noizik eta behin nahastuz; beheko basaranak gorantz igo daitezen. Ez dauka beste sekreturik… Batzuek kanela, kafe aleak eta mantzanila gehitzen dizkiote. Beste batzuek baita mandarina azala ere. Nik 10 litro patxarani uxuala (orujo) litro bat botatzen diot, baina basaranak kendu eta patxarana eginda dagoenean. Anisa eta uxuala basaranekin batera edukiz gero, ez baita ondo beratzen. Uxuala gardena denez, kolore gorri pixka bat lapurtzen dio patxaranari; baino anisa eta heldutako basaranak gozoak direnez eta uxuala lehorra, ukitu lehorra hartzen du nahasketa horren bidez.
Basaranak iraila eta urria bitartean biltzen dira eta bizpahiru hilabete anisetan eduki eta gero, garai honetan, Eguberrien bueltan, edan ahal izaten da patxaran berria.

Edariez gain, olioa eskaintzen duzu…
Bi olio mota izaten ditut: Errioxakoa bata, Arnedokoa; Extremeñoa bestea, Cacereskoa. Olioarena ere oso mundu zabala da, ardoen parekoa: prezio eta mota askotako olioak daude. Olio garestia ikustean beldurtu egiten dira batzuk, baina olio ona ordaindu behar izaten da. Hori nabaritu egiten da gero platerean. Nik uste oliorik onenak eta garestienak Katalunia aldean dituztela.

Eguberri garaian gora egingo du nabarmen edarien salmentak…
Salmentak gora egiten du, baina ez salneurriak. Gabonak izateagatik arrandegi eta harategietan prezioek gora egiten dute, baina edarietan aurreko bera mantentzen da. Gabonak urtean behin direnez, onetik jotzen du jende askok: xanpaina eta ardo onak erosiz. Gainerakoan, oro har, urteko ardoa edaten da urtean zehar; festa berezietarako saltzen dira gehiago ondutako ardoak eta erreserbak. Jende askok kupeleko ardoa ardo txarra den ustea du eta, nire iritziz, uste okerra da hori. Kupeleko ardoa botilatua baino  gutxiago manipulatuta dagoela esango nuke. Botilako ardoak etnologoek prestatzen dituzte ondo irauteko nahiz hondarrik ez edukitzeko eta, hori hala izateko, kontserbanteak edota produktu kimikoak behar dira. Ardoak hondarra izatea, ordea, normala da. Alemanian, esaterako, produktu ekologikoei begira gu baino aurreratuagoak daude eta han gehiago estimatzen da hondarra daukan ardoa, ez daukana baino. Ni kupeleko ahalik eta ardorik naturalena ekartzen ahalegintzen naiz, Errioxako Alkanadretik ekartzen dut gorria nahiz beltza.

GOIZEZ DENDAN, ARRATSALDEZ SAGASTIETAN
Aranburu ardotegia oso handia ez izanagatik, aukera zabala eskaintzen du ‘Pantta’k, azken boladan ordutegi berriarekin. “Nekazaritza ekologikoan lanean hasi naizenetik, goizez bakarrik zabaltzen dut denda. Hasiera batean bezeroen erantzunarekin banuen beldur pixka bat, baina ondo erantzun dute. Izan ere, animaliarik gabe, zaila da hainbeste terreno mantentzea eta arratsaldetan sagastietan aritzen naiz lanean”. Modu horretan gainera, bi lanak uztartzeko modua aurkitu du, “lan lotua da dendakoa: larunbatetan lan egin behar izaten da, zubirik batere ez… Balantzan jarrita, hala ere, denak bezala, baditu bere alde onak eta txarrak”.