Urte askotarako lotura sortu ohi du mailegu bat sinatzeak, horregatik oso garrantzitsua zenbait gauza kontuan hartzea. Maite Aranburu Andoaingo Kutxako zuzendaria da eta hark azaldu ditu zaindu beharreko zenbait puntu: “Mailegua sinatu aurretik argi eduki behar dugu ito gabe ordaintzeko modua izango dugula. Horrez gain zorpetze maila ere kontuan hartu behar da. Komenigarria da zorpetzea irabazien %40tik gorakoa ez izatea. Maileguaren kuotak, gure irabazien %40a baino goragokoak badira, estutasunetan sar gaitezke. Esaterako, azken urteotan gertatu den bezala interesak igotzen badira, egoera larria sor daiteke”. Horretan bat datoz Andoaingo Euskadiko Kutxako Lierni Iturralde eta Gema Olabide: “Ondo pentsatu behar da erosi nahi duguna ordaindu dezakegun edo ez. Horretarako, profesionalen aholkua eskatu behar da. Norberaren egoera aztertzea da gure lana. Horrez gain, maileguaren baldintzak bezero bakoitzari egokitu behar zaizkio, bere neurrira egokitu arte. Interes tipoa begiratzea oso garrantzitsua da baina ez da hori kontuan hartu beharrako gauza bakarra: banketxearen gertutasuna, lanerako ordutegia... gauza asko aztertu behar dira”.
“Pertsona bakarrak etxebizitza bat erostea oso zaila da. Bi soldata behar izaten dira maileguari aurre egin ahal izateko. Soldata bakarrarekin, hogei milioi pezeta inguruko etxebizitza ordain daitekela uste dugu”, dio Liernik.
Euriborraren igoerak eta egoera ekonomiko orokorrak, aldatu egin du etxeen salerosketa erritmoa: “Andoainen, esaterako, etxebizitza berrien promozio handiak egin dira azken urteotan. Aurten bideratu dira promozio horien azken maileguak. Bigarren eskuko etxebizitzen erosketarako maileguak iritsi dira orain, baina merkatua geldirik dago. Erostunak zain daude, etxebizitzen prezioa jaitsiko ote den eta saldu nahi dutenek badakite ez dela saltzeko momentu onena”, azaldu du Maitek. Bigarren eskuko etxebizitzen prezioa jaitsi egin da azken hilabeteotan: “Gure kalkuluen arabera, zazpi bat milioi pezeta jaitsi da etxebizitzen prezioa bataz beste eta hala ere, ez dira saltzen. Erostunak aukera hobeen zain daude, benetako beharra duenak merkeago salduko duen esperantzan”, gaineratu du.
Egoera bereziak sorrarazi ditu etxebizitza merkatuaren aldaketak: “Lehendabiziko etxea ordainduta duten askok alokairuan jartzea erabakitzen dute, baina mailegua ordaintzeaz amaitu ez dutenen egoera ezberdina da”, dio Maitek. “Etxebizitza berriaren eskriturak sinatzeko garaia iristen zaie eta bi maileguei aurre egin beharrean aurkitzen dira. Kasuren batean bi etxebizitzak salgai jartzen dituzte, lehendabizi saltzen dena gainetik kendu eta bakarra mantentzeko”, azaldu du Gemak.
Euriborra eta IRPHa
Normalean bi erreferentzi erabiltzen dira maileguak ezartzerako garaian: Euriborra eta IRPH-a. “Biak aldakorrak dira, baina IRPH-a Euriborra baino mantxoago mugitzen da. Euriborra igotzen denean, IRPHak ere gora egiten du, baina polikiago. Duela hiru edo lau urte IRPHa hartu zuenak asmatu egin zuen. Interesak jaisten direnean berriz, Euriborra azkarragoa da. Bezeroen esku geratzen da bata edo bestea aukeratzea”, azaldu du Maitek. “Euskadiko Kutxan Euriborrarekin lan egiten dugu gehiago. Normalean bezeroari IRPH-a garestiago ateratzen zaioako. Hala ere, ez dugu arazorik bat edo beste erabiltzeko garaian. Ez dago ziur esaterik, baina badirudi Euriborraren goranzko joerak geldialditxo bat izan duela. Urte hasieran oso azkar egin zuen gora eta orain motelago ari da igotzen. Hiru teoria ezberdin daude joera horien inguruan; Batzuek diotenez %6ra iritsiko da Euriborra, beste teoria baten arabera, igoerak geldialdi bat izango du eta hirugarren iritziaren arabera, datorren seihilabetekoan beheranzko joera hartu dezake. Ez da erraza jakitea, baina egia da igoera moteldu egin dela”, gaineratu du Gemak.
Azken hilabeteotako Euriborraren igoerak sortu ditu arazo handienak maileguak ordaintzerako garaian. 2004an %2,25an zegoen eta gaur egun %5,4 era igo da. “Ondorioz, kuotak igo egin dira lau urteotan. Morosidadea, edo ez ordaintzea, hala ere, ez da asko igo Euskal Herrian. Hemengo industria indartsua da eta tailerrak lanean ari dira. Jendea lanean ari den bitartean ordaintzen joaten da. Jakitunek diotenez, krisialdi ekonomikoaren eragina ez da hain handia izango hemen industriaren indarrari esker. Lanean ari direnek, nahiz eta nominak ez izan oso altuak, ordaintzen joateko aukera dute”, dio Maitek. Maiterekin ados dago Gema Olabide: “Mediterraneo aldean oso egoera zaila sortu da ekonomiaren indarra eraikuntzan zegoelako. Orain salmenta jaitsi egin da eta ondorioz, eraikuntza ere bai. Hemen, zorionez, eragina ez da hain handia izan”.
Epeak luzatzea
Euriborraren igoerak, maileguaren kuotak ordaintzeko zailtasuna ekarri die zenbaiti: “Kasu horietan nobazioa egiteko aukera eskaintzen da. Normalean maileguaren epea luzatu egiten dugu, hileko kuotak jaisteko helburuz. Bezero bakoitzari egoeraren azterketa egiten zaio, batzuetan ez du merezi izaten epeak luzatzea, kuota oso gutxi jaisten delako, beste batzuetan berriz, lasaitasuna ematen dio bezeroari. Gehienez berrogei urte arte luzatzen da maileguaren epea. Duela gutxi atera zen lege baten arabera, bezeroak ez du ezer ordaindu behar mailegua luzatzeagatik”, dio Maitek.
Bermeak
Estatu Batuetako banketxeek bizi izan duten egoera aipatu du Maite Aranburuk: “Merkatuan konfidantza handia zegoen garaian oso erraz eman ziren maileguak, errazegi. Krisia iritsi zenean, jende asko mailegua ordaindu ezinda geratu zen. Etxebizitzen balioa jaitsi egin zen, erositakoan baino gutxiago balio izateraino. Bezero askok, etxebizitza banketxeen esku uztea erabaki zuen. Modu horretan, gutxi balio duten etxebizitzak eta mailegu handiak geratu dira banketxeen gain. Egoera hori saihesteko, kontrol neurri zorrotzagoak daude Europa mailan. Horregatik ezin dugu edozein baldintza onartu mailegu bat ematerakoan. Tasazioaren %100a eskatzen duenari, esaterako, baldintza berezi batzuk betetzea eskatu behar zaio, banketxeoi ere hala eskatzen zaigulako. Tasazioaren %80tik gorako mailegu bat emateko, adibidez, diru kopuru bat jarri beharra daukagu deposito gisa”. “Etxebizitzaren tasazio balioaren %80a bitarteko maileguetan, etxebizitza bera da bermea. Hortik gora, beste berme batzuk eskatu behar izaten dira: bai gurasoen abala edota bigarren etxebizitza baten gaineko hipoteka”, dio Gema Olabidek.
Gaur egun, jende gutxi hurbiltzen da banketxe eta aurrezki kutxetara maileguak eskatzera: “Bigarren eskuko etxe gutxi saltzen da. Hilabeteotan mailegu txikiak eskatzen dira gehiago, zaharberritze lanak egiteko, autoa erosteko, ospakizun berezietarako, oporretara joateko...”.