Pedro Sarasibar Redín. Teofila Urriza Lacunza. Sanferminak baino nafarragoak: Beunzakoak. Gure aitona-amonak dira. Gure amona ez genuen ezagutu 16 bilobetako batek ere, 54 urterekin joan zen. Gure aitonak 93 urterekin utzi gintuen. Haritz bat eginda. Mendearekin batera jaio zen: 1900. urtean. 10 seme-alaba izan zituzten. la ezer ez! Gaur egun bost emakumeak bizi dira: gazteena 71 urte ditu; zaharrenak berriz, 89. Gure amona bere semealabekin aritu zen, gaur egungo gure gurasoak direnak. Bere bizitza laburra izan zen, harrotasunez josia. Gure aitonak, 20 urterekin eta aita izan aurretik, Elkora (Nevada-Estatu Batuak) emigratu zuen artzain gisa lan egitera.
Gainerakoa historia da: gerra zibila, munduko bi gatazka eta diktadura frankista herdoildua. Gure amek oraindik gogoratzen dute nola makiak (erregimen frankistaren aurkako gerrillariak) gauez jaisten ziren mendietatik janari bila. Hain oinarrizkoa, non ez baizitzaien soberan geratzen. Ezin izan zuten ikasi, gehienak, hamabi urterekin (batzuk lehenago), lanean hasi ziren, bai, ondo irakurtzen ari zarete. Zer egiten zuen neska batek goizeko 05:00etan etxe batean zerbitzatzen edo besteen aziendak paseatzen eguzkia sartu gabe zegoenean? Beldurra pasa…
50eko hamarkadan gure aitona-amonak Andoainera etorri ziren. 1955eko urriaren 10ean, bere etxea erosi zuten Larramendi atzekaldeko 6. zenbakiaren, hirugarrena 50.000 pezeta kostatu zitzaien. Horretarako, Beunzako (Sastrenia) etxerik politena saldu behar izan zuten, herriaren erdian zegoena, (bi behi, lau txerri eta behor bat ere bai); eta noski, hipotekatu (28.000 pezeta). Ba al dakizue zertan lan egin zuen gure aitonak Andoainen? San Estebango baserri batean eta herrian eraiki ziren etxe askotako obren zaindaria besteak beste, herriko etxeak. Bizitzaren ironia makabroa! Bere eskuekin sortzen lagundu zuena, gaur zuen aldeko botoekin, sinatu duzue gurea suntsitzea. lsilik eta erabateko iluntasunean!
Hau da gure familiaren historia, labur-labur. Andoaingo Udalak (PSE-EEren eta EAJ-PNVren botoekin) eta Eusko Jaurlaritzak gaur sinatuko duten hitzarmena zaurituta jaio da. Gure eta Etxeberrietako herritar kaltetu askoren ahotsik gabe. lnformaziorik gabe eta gure bizkar. Izan ere, Bastero Kulturguneko bilera –Garai errekorrean deiturikoa– oso berandu iritsi zen (aldez aurretik idatzitako dokumentu batekin), eta adabaki bat izan zen; horren atzetik, ezohiko bilkura bat egin zen (garai batean errekorra izan zen, eta Carl Lewis bera ere ez zen hain azkarra), ordu txar batean…
Lehenengo bilkuran, gure ahotsa itzali zenuten, eta gaur… Oso urrun sentitu gara, baina herri batean zerbaitek nagusitu behar badu, herritarrekiko hurbiltasuna da. Zergatik hainbeste presa? Ai, datorren urteko udal hauteskundeak Andoaingo udaletxeko atarira deitzen ari dira!
Prentsaren bidez denok hazi garen eta batzuk bizi izan garen etxea botako dela jakitea –Ezeren truke; bai, ezeren truke (hitz hau miseriatzat har bedi)–. Ez da polita, ez zuzena, ez osoa, ez duina, ez zintzoa, ez morala. Hau al da duela 70 urte baino gehiago Andoainera iritsitakoen oroimenak merezi duena? Hau al da auzo hau eraiki duten eta asko jada ez dauden hainbat izen-abizenen oroimena merezi dutena?
Erabat eta zorrotz ari gara Etxeberrieta berroneratzearen eta etxebizitza sozialak eraikitzearen alde (are gehiago, hainbat gara horien jabeak), baina ez etxeen desjabetzearen alde. PSE-EE eta EAJ-PNV: egin babes ofizialeko etxebizitzak (200, 500 edo 1000), baina utzi pertsona xumeen etxebizitzak desjabetzeari. Zergatik dago etxebizitza hutsik? Galdera bera egingo dizuegu berriro: zergatik daude hutsik eremu honetan pisuak? Ezin da etxe bat erosten duena estigmatizatu, berea delako eta harekin nahi duena egin ahal izan beharko lukeelako. Berriro diogu: babes ofizialeko etxebizitzak defendatzen ditugu, baina jabetza pribatua ere defendatzen dugu. Jabetza pribaturako eskubidea ez litzateke ukitu behar. Zer zentzu du etxe bat izateko bizitza osoan gogor lan egin duten pertsonen etxebizitza xume bat desjabetzeak, eta horren ordez babes ofizialeko etxebizitza bat sortzeak?
Gure aiton-amonek berea dena irabazi dute? Etxeberrietako bizilagun guztiek irabazi al dute berea dena? Zergatik lapurtu borrokatu eta lortu dutena? Ez da nahikoa herri bat kudeatzea, enpatia eta arima behar dira. Arima.
Hondeamakinak gure etxean sartzen diren eguna, seguruenik, zuen legealdiko egunik zoriontsuenetako bat izango da: zuen hauteskunde -lorpenik handiena. Gure familiako egunik tristeena izango da, ziur egun hotz, gris eta euritsua izango dela. Izan ere, zerutik malkoak eroriko zaizkie beren duintasuna, ahalegina, lana, sakrifizioa, ahalegina eta izerdia desjabetze bidegabe eta lizun batek zapaldu eta zapuztu dizkiela sentitu dutenei. Eta euri gogorra egingo du, txingorra botako du eta deskarga elektrikoak ere bai, Etxeberrietara bizitzera eta bizirautera iritsitako bizilagun guztiengatik.
Gaur sinatu duzue etxebizitza hutsak zuzenean desjabetu egiten direla eta nola birjarriko diren auzoan bizi diren ausartak. Lana eta ahalegina zigortu dituzue. Eta egin duzue alderdi sozialista batek, ustez langilearengatik begiratzen duenak, eta beste demokrata kristau nazionalista batek, ulertzen ez duzuenak nota lagundu dezakezuen desjabetze bat. Duintasuna zapaltzen saiatu zarete. Saiatu zarete baina ez duzue lortu.
Hau ez da ekimen publiko edo pribatuko joko bat, ez, hortik ez doa, desjabetze hutsa eta gogorra da, ezin jakin nola eta zein baldintzatan birkoka daitekeen, eta ezarrita zaudeten galaxia politiko honetatik dator, non ezezagunak sentitu baikara. Galaxia horretan ez daki oso ondo udal liga batean zaudeten edo hemendik urte batzuetara goragoko liga batera nola jauzi egin pentsatzen ari zareten. Eta berdin dio, herritarren gainetik pasa... Gogoratu: arima. Sanferminek berak ere ezin izango digu ezer lagundu injustizia honekin.
Aldeko botoa eman duzuenoi (PSE-EE eta EAJ-PNV), azken mesede bat besterik ez dizuegu eskatzen: GAU HONETAN KONTZIENTZIAK HITZEGITEN BADIZUE, ENTZUN, zerua da, negar egiten duena. Hemen ere negar egiten dugu. Baina ez dugu gure duintasuna galdu. Gureak bere horretan jarra itzen du eta gure aitona-amonena, are gehiago. Zuetaz harro, aitonak. Maite zaituztegu!