Nerea Etxezarreta txistulariak eta Unai Barrutia dantzariak aurreskua egin dute, eta Pablo Flores bonbo-jolea Jexux Ibañez akordeoi-jolea eta Javier Bueniki kaxa-jolea musikaz arduratu dira.
Eraso faxistek kolpatutako herria
Miren Ansa eta Jaxone Usandizaga ekitaldiaren aurkezleek Joxe Ramon Ansaren hilketarekin lotutako testuinguru historikoa egin dute, eta horretarako, 70eko hamarkadaren amaieran eta 80ko hasieran Andoainen izan ziren indarkeriazko zenbait gertakari gogorarazi zituzten. “Ultraeskuindarrek Andoain bereziki kolpatu zuten, herritarrengan gauetan kalera ateratzeko beldurra nagusitzeraino. Paisanozko guardia zibilek herritar bati tiro egin zioten belaunean, beste herritar bat kalean harrapatu eta galdeketa egin zioten kalean bertan; zenbait manifestazio baketsu ere indarka eraso zituzten. Bestalde, preso ohi baten etxea tirokatu egin zuten, familia batzuk heriotza mehatxuak jasateaz gain, euren negozioak erasotu ere egin zituzten (su eman, tirokatu, etab.). Autoak erre zizkieten zenbait herritarri. Baserri bat tirokatu eta belar metak erre zizkieten. Beste etxe bati molotov koktela jaurti zioten…”.
Eraso guzti horien artetik, mingarriena, Joxe Ramon Ansa Etxeberriaren erailketa maiatzaren 6an, izan zela gogorarazi zuten, “Santa Krutz jaietatik etxera zihoala, igande goizaldean”.
Halaber, ez dute ahaztu nahi izan handik ia bi urtera, 1981eko martxoaren 3an, erail zuten beste andoaindarra, Patxi Ansa Zinkunegi, Antzizu baserriko semea, alegia.
Mendiluze eta Sorozabalen bertsoak
Joxe Ramon Ansa Etxeberria gogoan hartzeko ekitaldi publikoak antolatu izan dira azken urtetan. Gaurko talde antolatzaileak 2023an hartu zuen gaztea urtero gogoratzeko konpromisua.
Hain zuzen, urte batzuk lehenago, 2019an, Jokin Sorozabalek eta Aitor Mendiluzek Xoxokan abestu zituzten bertsoak hartu dituzte ahotan bertaratu direnek, gaurko ekitaldian (bosgarren bertsoa gehitu diote, herritar batek jarrita):
Jokin Sorozabal:
Egun triste hartan gelditu ginan
denok barruak nahastuta
hemen gertatu ziren gauz batzuk
izenik ere ez du-ta
baina oroimena ez daramagu
gorrotoakin puztuta
soinu askorik ez degu egin
baina ez gaude ahaztuta (bis)
Aitor Mendiluze:
Oso gaztea nintzen artean
halere honen testigu
gure herrian alde denetan
latzak gertatu zaizkigu
baina gogoan jasotzen denak
gero balio hori du
aurrera egiten jakin izanak
asko erakusten digu (bis)
Jokin Sorozabal:
Berdintsua da denen mina ta
berdintsua denen pena
berdin-berdina batzuek eta
besteek sufritzen dutena
eta biktima izendatzeko
ez begiratu izena
askorentzako deus gutxi zera
baina guretzako dena (bis)
Aitor Mendiluze:
Joxe Ramonen oroitarria,
beste askoren hobia
zuri beltzetan zipriztinduta
idatzi den historia
gaur egun hori ezin da utzi
ahazturan eroria
datozenentzat altxor bat bada
gertatuen memoria (bis)
Herri baten ekarpena:
Langile umil eta jatorra
Joxe Ramon gaztea
Santakutzetan lagun girotik
etxeko bidean lotara
hiltzaile haiek segatu zuten
bizitzen hasia zena
urteak pasatu dira baina
inor ez gaude ahaztuta (bis)
Gandiagaren poesia
Bitoriano Gandiaga poetaren poesia-pasarte bat irakurri dute ekitaldian:
Arbola bat nintzen.
Lur honetan bizi nintzen.
Sustraiak lur honetan barneratuak nituen.
Lur honek berea eman zidan, hor daukana, muinean daukana, lurpean hondua.
Horretatik bizi izan nintzen.
Hori da izerdian nuen elikagaia.
Adarrak gora igo zitzaizkidan.
Nire itxaropena, eta etorkizuna, eta ilusioa gorantz loratzen ziren.
Parean nuen zerua nirea zen.
Eta itxaropena ematen zidan zeru horretatik bizi nintzen.
Oxigenoa ematen zidan aire horretatik.
Arbola nintzen.
Ez ahaztu hori nintzela, arbola.
Eta orduan esaten dudana da zer gertatu zitzaion arbola honi. Hara:
Arbola honi lurra ukatu zitzaion.
Airea ukatu zitzaion.
Zerua ukatu zitzaion.
Hil egin zuten.
Hori da dena.
